ပွၚစီဆွံစီၚဒီမံးနံးအဂ့ႈဖုဥကီႈ လါအီကူး ၈ သီ

Saint Dominic August 8 in Karen

ပွၚစီဆွံစီၚဒီမံးနံးအဂ့ႈဖုဥကီႈ

အိဥဖ်ဲဥထီဥ၀ဲဖဲ ၁၁၇၀ လ႕ကီႈ Spain- မ့ႈ၀ဲလ႕ပွၚတူဥဒိဥကီၚဒိဥအဒူဥအထ႕ ဘဥဃးဒီးပွၚလ႕အအိဥဒီးတႈဒိဥစိဒိဥကမီၚ ပ႕ဘဥဆွ႕ဘဥတႈလ႕ ကရ႕ကရိအပူၚနဥ့လီၚ’

တႈစံဥဃဲၚတဲဃဲၚအိဥ၀ဲလ႕ အမိႈလဲၚဘူဥထူဘါဎြၚ ဖဲသီခါ (ရသ့း) သ့ဥတဖဥအိဥ၀ဲတႈလီႈ ဒီးဒိးနဥ့ဘဥ၀ဲ တႈပနီႈအါမံၚအါမေိ ဘဥဃးဒီးဖိသဥလ႕ အကဒ႕ထီဥ၀ဲတဂၚအဂ့ႈနဥ့လီၚ’ တဘ်ီ အမိႈမံမီႈ၀ဲလ႕ထြံဥတဒုလ့ႈ၀ဲအဟ႕ဖ႕ ဒီးလ႕အထးခိဥအိဥ၀ဲဒီး မ့ႈအူဒ႕နဥ့လီၚ’ လီၚဂဏဒ္ဆဥဖိကီႈဖိအံၚ ကပဏလီၚမ့ႈအူလ႕ ဟီဥခိဥခ်႕နဥ့လီၚ’ အမိႈအပႈဎုႈအမံၚလ႕ Dominic ဒ္အမ့ႈတႈကတိၚခံဖ်႕ဥ လ႕အမ့ႈ Latin အက်ိဏ Domini Canis ပဏဖွိဥလိဏအသး ဒီးအခီပညီမ့ႈ၀ဲ ကစႈအထြံဥ (The Lords Dog) နဥ့လီၚ’ ပွၚစံးကဒီး၀ဲလ႕ ဒိနဥ့ဘဥ၀ဲ ပွၚစီဆွံ Dominic de Silos အမံၚ လ႕အအိဥမူတ့ႈလံ၀ဲ ဖဲနံဥကဎၚဖွိဥ အဆိအခါအကတီႈနဥ့လီၚ’

Dominic မ့ႈပွၚလ႕အမၚလိမၚဒိးအသး ဘဥဃးဒီးဎြၚဂ့ႈပီညါ (Theology) ဒီးတႈသ့တႈဘဥအဂုႈအဂၚသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’ မၚလိအသးလ႕ဎြၚဂ့ႈပီညါဃုနံဥ ဒီးဒိးနဥ့ဘဥ၀ဲတႈစံးပႀတ႕ၚအီၚ ဒ္အမ့ႈဒိဂ့ၚတဲႈဘဥလ႕ ပွၚကေိဖိသ့ဥတဖဥအဂီႈနဥ့လီၚ’ ဖဲ ၁၁၉၁ အနံဥ တႈသဥ၀ံၚလီၚဒိအိဥထီဥ၀ဲလ႕ ကီႈ Spain ဒီကီႈညါအပူၚယ ဖဲနဥ့ Dominic ဆါလီၚကြံဏ၀ဲ ကဎဲႈတႈအိဥဒီးအီၚသ့ဥတဖဥ ဃုဏဒီးဟံဥဃီတႈပီၚတႈလီတဖဥ တႈကူတႈသိးတဖဥ လ႕အလိဏဘဥ၀ဲလ႕ အတႈမၚလိအဂီႈသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’ တႈဂ့ႈအိဥဖ်ါဒ္၀ဲလ႕ Dominic ဆါလီၚကြံဏအသး ဒ္ကုႈတဂၚအသိး ဒ္သိးပွၚအဂၚသ့ဥတဖဥ ကပူၚဖ်ဲး၀ဲအဂီႈနဥ့လီၚ’

ဖဲ ၁၁၉၄ အနံဥယ Dominic ႏုႈလီၚ၀ဲဆူ Benedictine အကရ႕အပူၚ ဒီးကဲထီဥ၀ဲ ပွၚခိဥပွၚနဥ ဖဲ ၁၂၀၁ နံဥနဥ့လီၚ’ ဖဲ ၁၂၀၃ အနံဥ လဲၚ၀ဲဒီး အသီခါကရ႕ခိဥ ဆူကီႈ Denmark နဥ့လီၚ’ အအံၚကဲထီဥတႈမၚစ႕ၚလ႕ စီၚပၚဖိ Ferdinand ကဒိးနဥ့ဘဥတလးမူးပိဏမုဏအဂီႈနဥ့လီၚ’ နီႈပၚမုႈဖိအ႕ဥလီၚတူဥလိဏ၀ဲဘဥဆဥ အတႈသံဟဲတုၚဆိ၀ဲ လ႕အတဘဥဆ႕ဘဥကတီႈအပူၚ နဥ့လီၚ’

Dominic ဒီးအသီခါကရ႕ခိဥ လဲၚ၀ဲဆူ၀့ႈရိမ့ၚ ဒီးလဲၚတုၚ၀ဲဖဲ ၁၂၀၄ အနံဥနဥ့လီၚ’ အသီခါကရ႕ခိဥပဏလီၚအသးဒ္သိး အကဒိးနဥ့ဘဥ တႈမၚအသီ လ႕အမ့ႈတႈက်ဲစ႕ၚလဲလိဏကြံဏ ပွၚလ႕အတမ့ႈ ပွၚစူဥပွၚနဥဖိသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’

ပႈပါ Innocent သ႕ဂၚတဂၚ အသးတအိဥဒုးလဲၚ၀ဲ ပွၚသ့ဥတဖဥအံၚ ဆူတႈလီႈလ႕အဎံၚ လ႕ပွၚတစူဥတနဥဖိသ့ဥတဖဥအက်ါဘဥနဥ့လီၚ’ ဘဥဆဥ ဘဥတႈပ်ဲလဲၚအီၚဆူ ကလံၚထံးကီႈ France ဒ္သိးကသ့လဲၚလိဏကြံဏ ပွၚတစူဥတနဥဎြၚသ့ဥတဖဥအဂီႈနဥ့လီၚ’

ဆ႕ကတီႈအံၚအပူၚ ဘဥကြႈဆ႕ႈမဲဥ၀ဲ တႈစူဥကမဥနဥကမဥတႈသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’ တႈနဥလ႕အထီဥဒါလိဏအသးဒီးထူကလုႈဎြၚကထါ ဒ္အမ့ႈ ကဎဲႈတႈဖိတႈလံၚခဲလ႕ဏ ဒီးပွၚကညီအနီႈခိမိႈပွႈဒဥလဲဥ မ့ႈ၀ဲတႈတဂ့ၚတဘဥအဂ့ႈ Dominic ဘဥကြႈဆ႕ႈမဲဏ၀ဲနဥ့လီၚ’ ရသ့းတနီၚ ဘဥတႈဟ့ဥလီၚအီၚမူဒါလီၚလီၚဆီဆီလ႕ တႈကြႈဆ႕ႈမဲဏတႈဂ့ႈအံၚ ခီဖ်ိအ၀ဲသ့ဥမၚ၀ဲ တႈထုကဖဥယ တႈဒုဥတႈအီဥယ တႈသိဥလိနဲဥလိတႈသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’

ပွၚလ႕အအိဥဒီးတႈနဏလ႕အကမဥ၀ဲသ့ဥတဖဥ မၚပ်ံၚမၚဖုး Dominic ဘဥဆဥယ Dominic လဲၚ၀ဲဆူတႈလီႈကိးပူၚဒဲး စံဏတဲၚတဲလီၚတႈ လဲလိဏကြံဏပွၚအါဒံအါဂၚ ဆူတႈအိဥဖွိဥကရ႕ အတႈစူဥတႈနဏအပူၚနဥ့လီၚ’

သ့ဥညါ၀ဲလ႕ ပွၚလိဏဘဥ၀ဲ တႈမၚလိမၚဒိးအလီႈ လ႕တႈႀတီဆ႕တႈနဥလ႕အကမဥ၀ဲသ့ဥတဖဥအဃိ Dominic ဒုးအိဥထီဥ၀ဲ တႈလီႈ (Convent) တခါ လ႕ဖဲ ၁၂၀၆ အနံဥယ ဒီးကဲထီဥ၀ဲ Dominican အဟံဥအဆိကတ႕ႈတဖ်႕ႈနဥ့လီၚ’

Dominic ဘဥတႈသ့ဥညါအီၚဒ္အမ့ႈ ပွၚလ႕အအိဥဒီးတႈလီၚဆီခံမံၚနဥ့လီၚ’ တ႕တမံၚမ့ႈ၀ဲ ကရ႕ကရိအခိဥအနဥ လ႕အဘဥတႈသူဥထီဥအီၚလ႕ တႈခီဥဆ႕ႀတီဆ႕ တႈစူဥတႈနဏလ႕အထီဒါ တႈအိဥဖွိဥကရ႕နဥ့လီၚ’ ပွၚလ႕အအိဥဒီးတႈကမဥသ့ဥတဖဥ ဘဥတႈစံဏညီဥအီၚ၀ံၚ ဘဥတႈဒုးမၚနဥ့အီၚတႈခြဲးတႈဎဏ ဒ္သိးအကပွီႈဎဏလီၚက့ၚအသးအဂီႈနဥ့လီၚ’ ဖဲတႈသံကြႈဖိဥဒီး ဟဲအိဥထီဥ၀ဲအခါ Dominic ဟ့ဥကူဥဟ့ဥဖး၀ဲ တႈအိဥဖွိဥကရ႕ အပွၚစံဥညီဥကြီဥသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’

တႈဂ့ႈအဂၚတမံၚမ့ႈတႈလ႕အဘဥဃးဒီး ဖဲစီဆွံနဥ့လီၚ’ ဒ္တႈစံဏဃဲၚတဲဃဲၚအိဥ၀ဲအသိး Dominic ဒိးနဥ့ဘဥ၀ဲ ဖဲစီဆွံဖဲအထုကဖဥတႈအကတီႈနဥ့လီၚ’ ဒီးမ့ႈ၀ဲဒ္ မုႈကနီၚနီႈမၚရံလိဏဖ်ါထီဥအသး ဆူအအိဥ ဖဲ ၁၂၁၄ အနံဥနဥ့လီၚ’

Dominic အမံၚဟူသဥဖ်ါ၀ဲ ဒ္အမ့ႈပွၚလ႕အသးကညီၚတႈ ပွၚလ႕အက်ဲးစ႕ၚဖံးတႈမၚတႈနဥ့လီၚ’ အိဥမူ၀ဲလ႕ တႈသူဥဂ႕ႈသးက်႕ၚအပူၚ ဒ္သိးအကသ့ဒုးအိဥထီဥကရ႕ကရိတခါ လ႕အကမၚဒိဥထီဥသကဲးပ၀ဏအတႈအိဥအသး ဒီးတႈႀတီဆ႕တႈစူဥတႈနဏလ႕အကမဥ၀ဲသ့ဥတဖဥ အဂီႈနဥ့လီၚ’

ဖဲ 1215 အနံဥ Dominic ဒိးနဥ့ဘဥ၀ဲတႈခြဲးတႈဎဏ ဒ္သိးအကဒုအိဥထီဥ အကစႈဒဥ၀ဲအကရ႕ကရိနဥ့လီၚ’ အဆိကတ႕ႈ အိဥ၀ဲဒီးကရ႕ဖိဃုဂၚနဥ့လီၚ’ အတႈသိဥတႈသီသ့ဥတဖဥမ့ႈတႈလ႕အဃံး၀ဲ ဃုဏဒီးတႈထုကဖဥတႈယ တႈကီၚသူဥကီၚသး (Penance) သ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’ ပဏလီၚ၀ဲတႈသိဥတႈသီ ဘဥဃးဒီးတႈကူဥဘဥကူဥသ့ ဒီးလဲညီႏုႈ၀ဲဆူ ခိခိဥသ၀ီပူၚ ဒီးစံဏတဲၚတဲလီၚတႈနဥ့လီၚ’ ဖဲ ၁၂၁၇ အနံဥ ပႈပါ Honorius သ႕ဂၚတဂၚ ဎုႈ၀ဲကရ႕အံၚအမံၚလ႕ ပွၚစံဏတဲၚတဲလီၚတႈအကရ႕ (The Order of Preachers) နဥ့လီၚ’

မ႕နဥ့ဆီဥခံ၀ဲအကရ႕ဖိသ့ဥတဖဥ ဒ္သိးအကအိဥ၀ဲဒီးတႈဆီဥလီၚသးယ တႈအဲဥတႈကြံနဥ့လီၚ’

ပႈပါ Gregory (၉)ဂၚတဂၚ ပဏထီဥအီၚဆူ ပွၚစီဆွံအလီႈ ဖဲ ၁၂၃၄ လါဎူလံဥ ၁၃ သီအမုႈနံၚ ဒီးတႈမၚလၚမၚကပီၚအီၚအမုႈနံၚ မ့ႈ၀ဲလါအီကူး (၈)သီနဥ့လီၚ’

ပွၚစီဆွံ Dominic မ့ႈပွၚလ႕အခိးကြႈပ႕ဆွ႕ ပွၚကူဥသ့လ႕ အဃိထံနႈပ႕ႈမုႈယလါယဆဥဒီးမူဖ်႕ဥအဂ့ႈအပီႈယ မ့ႈပွၚခိးကြႈပ႕ဆွ႕ထံကီႈလ႕အမ့ႈ Dominican Republic, ဒီးပွၚလ႕အတႈကမဥတအိဥ၀ဲဘဥဆဥ ဘဥတႈပဏထီဥတႈကမဥလ႕အ၀ဲသ့ဥအဖီခိဥ သ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’