စီဆွံ အဲဥစလ့ဥမ္ (St.Anselm) အမုႈဘူဥနံၚ လါအ့ျဖ့ဥ ၂၁ သီ

စီဆွံ အဲဥစလ့ဥမ္ (St.Anselm) အမုႈဘူဥနံၚ လါအ့ျဖ့ဥ ၂၁ သီ

လါအ့ျဖ့ဥ ၂၁ သီအနံၚန႔ဥ လ႕ ပမိႈကဲးသလံးတႈအိဥဖွိဥ အပူၚယ ဖဲ ၁၁ ဒီ ၁၂ ကဎၚဖိး အကတီႈ န႔ဥ ပွၚသ့ဥညါ အါအီၚ ဒီး ပွၚပၾတ႕ၚထီဥအီၚလ႕ယ အကြဲးက့ၚ၀ဲ ဘဥဃး ဘ့ဥန႔ဥဒတံယ အသီခါ ဒီး ခရံဏအတႈပ်ႈကြံဏတႈကမဥ ဒီး ဎြၚအိဥ၀ဲဆိး၀ဲ အဂ့ႈ န႔ဥလီၚ’

ဖဲ၂၀၀၉ အနံဥ လါစ့ဥပတ့ဘ႕း ၂၃ သီ အနံဥန႔ဥ ပႈပါ ဘဲနဒ့ဥ ၁၆ ဂၚတဂၚ အတႈစံးတဲဏတဲလီၚအပူၚ စီဆွံ အဲဥစ့လ့ဥမ္ န႔ဥ မ့ႈသီခါ တပါလ႕ အအိဥ၀ဲဒီး တႈသူဥဆူဥ သးဆူဥလ႕ အနီႈသး အတႈအိဥမူ အိဥ၀ဲဆိး၀ဲ အပူၚ သီခါတပါ ဒီး လ႕သူဥဘီဥသးစႈ အဂီႈ မ့ႈ၀ဲ သရဥလ႕ အဂ့ၚကတ႕ႈ တဂၚ ဒီး ဘဥဃးလ႕ ဎြၚအဂ့ႈပီညါ အတႈကြႈထံဥဆိကမိဥသ့ဥတဖဥန႔ဥ အကံႈအစီ အိဥ ၀ဲလီၚလီၚဆီဆီတဂၚယမ့ႈပွၚလ႕ အကဟုကဎဏ က့ၚတႈလ႕ ပတႈအိဥဖွိဥကရ႕ တႈသဘ်႔ အဂီႈ ဒီး မ့ႈစ့ႈကီး ပွၚလ႕ အတႈကူဥသ့ အထံဥစိတႈလ႕ တႈကဲခိဥကဲနဥ တဂၚလီၚန႔ဥ ပွၚထံဥသ့ဥညါ ပၾတ႕ၚ ထီဥက့ၚအီၚန႔ဥလီၚ’

လ႕ပႈပါ အတႈစံးတဲၚတဲလီၚ တႈအပူၚ စီဆွံ စီၚအဲဥစလ့ဥမ္ န႔ဥ ḁḁ အတႈသ့တႈဘဥ လ႕ အအိဥဒီးအီၚသ့ဥတဖဥ သ့သုက့ၚ ၀ဲလ႕ အဘဥဆ႕ ဘဥကတီႈအခါ န႔ဥလီၚ’ အဃိသတး လ႕ အ၀ဲ အစိဏအစ႕ၚ အဆ႕ကတီႈအခါန႔ဥ မ့ႈပွၚလ႕ အမံၚဟူသဥဖ်ါ ၀ဲတဂၚḂḂ န႔ဥလီၚ’

စီဆွံ အဲဥစလ့ဥမ္ န႔ဥ ဖဲ၁၀၃၃ အနံဥ အဆ႕ကတီႈ လ႕ခဲအံၚ အမ့ႈ၀ဲ ကီႈအံးတလံး တႈလီႈ Piedmont တတီႈ အပူၚ လ႕အမ့ႈ Aosta  အ၀ဲအိဥဖ်ဲဥ ထီဥက့ၚ၀ဲဖဲ တႈလီႈန႔ႈ အပူၚန႔ဥလီၚ’ ပႈတဂၚ လ႕ဖိခြါဖိ အဲဥစလ့ဥမ္ အဂီႈ ဒ္သိးလ႕ အကဒိဥ ထီဥ လ႕ အပွဲၚ၀ဲ ဒီး ဘဥဃး ပွၚကညီအတႈအိဥတႈဆိး ဒီး တႈသ့ဥညါ နဥပ႕ႈ မၚထြဲဒ္ တႈဘူဥတႈဘါ အတႈသိဥတႈသီ အသိး သုးက်ဲၚ န႔ႈက့ၚ၀ဲ န႔ဥလီၚ မ့မ့ႈမိႈတဂၚန႔ဥ မ့ႈပွၚလ႕ အသူဥဆူဥသးဆူဥ လ႕ တႈဘူဥတႈဘါ တက႔ၚ အဃိ လဲၚပဏ မၚလိ က့ၚ အဖိခြါဖိ အံၚ လ႕ ဘ့ဥနဒ့ဥတံ အကရ႕ကရိ အိဥထီဥတ့ႈ၀ဲ ကေိ အပူၚန႔ဥလီၚ’

ဖဲဆ႕ကတီႈန႔ႈအခါ အဲဥစလ့ဥမ္ န႔ဥ လ႕အတႈမံမီဥ အပူၚ ကတိၚသကိးလိဏ၀ဲ အသးတႈဒီးဎြၚ န႔ဥလီၚန႔ဥ အဃိ သးအိဥလ႕ အကလဲၚႏုၚ လီၚ၀ဲ ဒ္သိး အကကဲထီဥ ပွၚစီပွၚဆွံ လ႕ အမၚဎြၚ အတႈမၚ တဂၚ အသိး အသူဥဆူဥသးဆူဥက့ၚ၀ဲ ၀ံၚယလ႕ အတႈမံမီဥ အပူၚ ဘဥတႈမ႕န႔ႈ ဆီဥခံအီၚလ႕ အကကဲထီဥ ပွၚမၚဎြၚအတႈမၚ တဂၚ အသိး န႔ဥလီၚ’ဖဲန႔ဥ အခါ အသးအနံဥအလါ အိဥဒ္တႈ ထဲ ၁၅ နံဥ ဖိ ဒ္ဧိၚ အဃိ အပႈတဂၚ ၾတီကြံဏ အီၚ လ႕ အကကဲထီဥ သီခါ တပါန႔ဥလီၚ’ အဲဥစလ့ဥမ္ အံၚ မ့ႈလ႕ အတႈဘဥအသး အတႈသးလိဏဘဥ ၀ဲ ဘဥတႈ ၾတီတံဏဃဏ ၀ဲ အဃိ အသူဥအသးလီၚတဲဏကြံဏ၀ဲ ဒီး တူႈဘဥခီဥဘဥ ၀ဲ တႈဆါဖးဒိဥ တမံၚ န႔ဥလီၚ’ လ႕န႔ဥ အမဲဏညါ  အမိႈသးဘိ တဂၚ ပဏတ့ႈကြံဏ အီၚဆိဆိ ကလဲဏ အဃိ တႈသူဥအုးသးအုး တႈသူဥဘဥဒိ သးဘဥဒိ  အိဥအါထီဥဒီး အါထီဥကြံဏ၀ဲန႔ဥလီၚ’

အ၀ဲန႔ဥ တမၚဃုဏလ႕ဏ တႈဒီး သီခါ သ့ဥတဖဥ အမဲဏညါ မ့ႈလ႕ အပႈ တဂၚ မၚအ႕မၚနး အီၚအဃိ အဲဥစလ့ဥမ္ တဂၚ ဟးထီဥကြံဏလ႕ အဟံဥအပူၚ ၀ံၚ လ႕ကီႈဖရဥ့ ဒီး ကီႈအံးတလံးအပူၚ လဲၚဟး၀့ၚ၀ီၚ၀ဲယ သ႕နံဥ န႔ဥလီၚ’ အတႈအိဥမူန႔ဥ ပတုၚလ႕ ခံကတ႕ႈ ဟဲက့ၚကဒါက့ၚ အသးဆူ  နီႈမဥဒံဥ တကပၚ ဒီး ထံဥလိဏက့ၚ အသးဒီး Benedictine အခိဥအနဥ သီခါ Lanfranc တပါ လ႕၀့ႈ Pavia အပူၚ ၀ံၚ  ကဲထီဥက့ၚ သီခါအံၚ အပ်ဲႈအဘီဥန႔ဥလီၚ’

Lanfranc န႔ဥ မ့ႈလ႕ အသ့ဥညါထြဲက့ၚ၀ဲ အပ်ဲႈအံၚ အတႈကူဥသ့ ကံႈစီ ၀ံၚ မ႕န႔ႈဆီဥခံက့ၚအီၚလ႕ အကကဲထီဥ လူးပိးမၚထြဲ က့ၚ ပွၚမၚဎြၚအတႈမ႕ဖိ တႈဖံးတႈမၚ န႔ဥလီၚ’ ဖဲ အသးအနံဥ အိဥပွဲၚထီဥ ၂၇ အနံဥ အဆ႕ကတီႈ အခါန႔ဥ  အဲဥစလ့ဥမ္ န႔ဥ ဘဥတႈတူႈလိဏ က့ၚအီၚလ႕ ကရ႕ကရိ တဖုအံၚအပူၚ ဒီး ကဲထီဥ၀ဲသီခါ တပါန႔ဥလီၚ’ အသရဥသမါ  Lanfranc တပါ အံၚ ကဘဥန႔ႈက့ၚ မူဒါ လ႕ သီခါ ကေိ အဂၚတႈလီႈ တတီႈအပူၚ အခါ လ႕ အ၀ဲ အလီႈန႔ဥ အဲဥစလ့ဥမ္ ဘဥဟံးန႔ႈ က့ၚမူဒါ လ႕ ပွၚဒိဥပွၚထီ အလီႈ ဖဲ ၁၀၆၃ အနံဥန႔ဥလီၚ’

ဖဲ၁၀၇၉ အနံဥ န႔ဥ အဲဥစလ့ဥမ္ န႔ဥ ကဲထီဥက့ၚ၀ဲ အတႈကစႈ အကေိခိဥ တဂၚ၀ံၚ ဖဲဆ႕ကတီႈန႔ဥအခါ နီဥမဥ  သ့ဥတဖဥ မၚန႕ၚန႔ႈက့ၚ အဲဥကလဥ သ့ဥတဖဥ၀ံၚ  နီဥမဥဒံဥအသီဘူဥ သီခါ သ့ဥတဖဥ ဘဥတႈကိးက့ၚ အ၀ဲသ့ဥလ႕ အကဒိဥစိ ဒိဥကမီၚ က့ၚတႈလ႕ အဲဥကလဥ တႈဘါသရိဥ သ့ဥတဖဥ အဖီခိဥန႔ဥလီၚ’ ဖဲတဘ်ီဃီ န႔ဥ ဒီး Lanfranc န႔ဥ ကဲထီဥ၀ဲ ကဲဥတႈဘူးရံ အကရ႕ကရိ အခိဥက်႕ႈ တဂၚ၀ံၚ ဟ့ဥက့ၚ တႈမၚစ႕ၚလ႕ အဲဥစလ့ဥမ္ လ႕ဟဲမၚစ႕ၚ အီၚ အဂီႈန႔ဥလီၚ’

Lanfranc စူးကြံဏအသး ၀ံၚအလီႈခံ ၁၀၈၀ အနံဥ အကတ႕ႈအခါ န႔ဥ လ႕ ကီၚလဏ၀ါ တႈဘါသရိဥသ့ဥတဖဥ အဂီႈ မ့ႈ၀ဲတႈကီတႈခဲ အကတီႈန႔ဥလီၚ’ စီၚပၚ ၀ံၚလံၚဎဥ ရူဖုစ္(William Rufus) န႔ဥ ဖဲအ၀ဲ ပ႕တႈျပၚ တႈအဆ႕ကတီႈ မၚအ႕မၚနး အ႕သီ ၀ဲ လ႕ တႈအိဥဖွိဥကရ႕ ဖိသ့ဥတဖဥ လ႕ အအိဥ လ႕ ကီႈအဲဥကလဥ အပူၚန႔ဥ ၀ံၚ ၾတီဃဏ က့ၚ၀ဲ လ႕ တႈကပဏထီဥ အဲဥစလ့ဥ လ႕ တလးပ႕ အသီ အလီႈန႔ဥလီၚ’ ဖဲန႔ဥအခါဒီး အဲဥစလ့ဥမ္ န႔ဥ က့ၚက့ၚ၀ဲ ဆူ အအိဥ၀ဲ တႈလီႈအပူၚ ဒီး အသးတအိဥ လ႕ဏ လ႕ အကလဲၚကဒါက့ၚ၀ဲ ဆူ ကီႈအဲဥကလဥ အပူၚနီတစဲ းဘဥန႔ဥလီၚ’

ဘဥဆဥ ဖဲ၁၀၉၂ နံဥန႔ဥ ဘဥတႈကြဲန႔ႈ လြဲန႔ႈက့ၚ လ႕ အကလဲၚက့ၚ၀ဲ ဆူ အဲဥကလဥ အပူၚန႔ဥလီၚ’ ပတုၚလ႕ ခံတနံဥန႔ဥ စီၚပၚအနီႈကစႈ ဒဥလဲဥ န႔ဥ အသူဥအသး လဲလိဏကြံဏ ၀ံၚ အဘဥသူဥဘဥသး ပ်ဲက့ၚ၀ဲ လ႕ အဲဥစလ့ဥမ္ အကကဲထီဥ၀ဲ ကဲဥတႈဘူးရံ တလးပ႕တပါန႔ဥလီၚ’ ဘဥဆဥ ဒီး ဖဲဆ႕ကတီႈန႔ဥ အဲဥစလ့ဥမ္ န႔ဥ ကတူႈလိဏန႔ႈက့ၚ တႈန႔ဥအဂီႈ လ႕ခါ ဆူညါ အကတူႈလိဏန႔ႈဘဥက့ၚ အဲကလံး ပွၚကလုဏဖိ သ့ဥတဖဥ အတႈ ဟ့ဥခိဥဖး  န႔ဥ တဘ်ီဃီ အဂီႈ ကတူႈလိဏက့ၚ၀ဲ တႈသ့ဥတဖဥန႔ဥ ကီခဲ၀ဲလ႕ အဂီႈန႔ဥလီၚ’

ဖဲ၁၂ နံဥကဎၚဖိး အဆိအခါ အကတီႈ လ႕သ႕နံဥ အတီႈပူၚ အဲဥစလ့ဥမ္ န႔ဥ မ့ႈလ႕ အ ထီဒါ ၾတီဆ႕ အတတူႈလိဏက့ၚ၀ဲ တႈအိဥဖွိဥကရ႕ အတႈကစႈ အတႈပ႕တႈျပၚတႈ ဒီး တႈပ႕တႈ အပိးအလီ အတႈဃ့သ့ဥတဖဥ အဃိ ဘဥတႈ ဟီဟးထီဥကြံဏအီၚန႔ဥလီၚ’ ဘဥဆဥ အ၀ဲ မၚန႕ၚ လဲၚပူၚကြံဏ၀ဲ တႈကီႈ တႈခဲ တႈဒီ သဒ႕ သ့ဥတဖဥ ခဲလ႕ဏ န႔ဥ၀ံၚ က့ၚကဒါက့ၚ ဆူ အတႈကစႈ အတႈလီႈ ဖဲ ၁၁၀၆ နံဥ အခါန႔ဥလီၚ’

လ႕အ၀ဲအတႈအိဥမူ အလီႈခံကတ႕ႈ နံဥန႔ဥ အဲဥစလ့ဥမ္ န႔ဥ လ႕ တႈအိဥဖွိဥ ကရ႕ ကလဲလိဏဒိဥထီဥ ၀ဲအဂီႈ က်ဲစ႕ၚ က့ၚ၀ဲ ၀ံၚယ လ႕ခံ တႈပညိဥ တမံၚလ႕ အမ့ႈ၀ဲ ḁḁဃုထံဥသ့ဥညါန႔ႈက့ၚ၀ဲ ဘဥဃး တႈစူႈတႈနဏḂḂ ဃုဏဒီး ဘဥဃး တႈအိဥဖွိဥကရ႕ အဂ့ႈပီႈသ့ဥတဖဥန႔ဥလီၚ’ ဖဲ၁၁၀၉ နံဥန႔ဥ အဲဥစလ့ဥမ္ စူးကြံဏအသး၀ံၚ အလီႈခံ မ့ႈလ႕ အတႈဒိဥစိဒိဥကမီၚလ႕ ဘဥဃး တႈဘူဥ တႈဘါ အတႈပိးထြဲသ့ဥတဖဥ အဃိ ပႈပါ ကလ့မဲ ( XI)  န႔ဥ ပဏထီဥ၀ဲ စီဆွံ အဲဥစလ့ဥမ္ လ႕ အကမ့ႈ၀ဲ တႈအိဥဖွိဥ ကရ႕ အပွၚကူဥသ့ဥ ခိဥဖး န႔ဥလီၚ’