စီဆံွ ခေါစ္လ၀ဥဂဥ ဒီး အတံၚသကိးသ့ဥ အမုႈဘူဥနံၚ (St.Charles Lwanga and Companions) လါဎူၚ ၃ သီ

Monday, June 03, 2024

တနံၚအံၚ လ႕ကီႈဎူၚဂဥဒဥ(Uganda ) ၀့ႈနမူးဂီဥဂိဥ(Namugongo) အပူၚ မ့ႈမုႈနံၚ တနံၚ လ႕ တႈအိဥသ့ဥနီႈထီဥက့ၚ၀ဲ စီဆွံ ခေါစ္္လ၀ဥဂဥ ဒီး အတံၚသကိး မးထူရဥ သ့ဥတဖဥ ဘဥတႈမၚသံံ ဟ့ဥလီၚကြံဏအသး လ႕တႈစူႈနဏ အဃိ သတးဒီး ကိးနံဥဒဲး ဘဥတႈမၚ ပနီဥအီၚန႔ဥလီၚ’ အ၀ဲသ့ဥ တဖဥန႔ဥ ပွွၚသ့ဥညါ အါ စ့ႈကီး လ႕အပွၚ အမ့ႈပွၚစီဆံွ လ႕ အပ႕ဆွ႕ ကြႈထြဲ၀ဲ အၚဖရံဥကဥ သးစႈ သ့ဥတဖဥ န႔ဥလီၚ’

ဖဲ၁၈၇၀ အနံဥ န႔ဥ ခရံဏဖိ ပွၚမၚတႈသးခုကစီဥ တႈမၚသ့ဥတဖဥ စးထီဥ ဟဲတုၚ၀ဏႏုၚလီၚ၀ဲဆူ ကီႈဎူၚဂဥဒဥအပူၚန႔ဥလီၚ’ ဖဲဆ႕ကတီႈန႔ဥ အခါ မ့ႈလ႕ စီၚပၚ မးတ့ဥဇဥ (Mtesa) အိဥသဂ႕ႈ က့ၚအ၀ဲသ့ဥ အဃိ တႈမၚတႈသးခုကစီဥ အတႈမၚသ့ဥတဖဥ တႈအိဥထီဥ၀ဲ ဘ်႕ဘ်႕ ဆွီဆွီ န႔ဥ လီၚ’

သီခါသ့ဥတဖဥ အသိဥလိ၀ဲ ထူကလုႈ ဎြၚကထါ သ့ဥတဖဥ၀ံၚ ဖဲတဎံႈ တမီၚ၀ဲ ဘဥအခါ စီၚပၚ အပွၚမၚတႈဖိသ့ဥတဖဥ ဒိးန႔ႈဘဥက့ၚ၀ဲတႈသ့စီ တႈပနီဥစီဆွံ န႔ဥလီၚ’မ့ႈလ႕ သီခါ သ့ဥတဖဥ အကူကၚ၀ဲ ဆ့၀ါ သီဥကီ အဃိ အ၀ဲသ့ဥ ဘဥတႈကိး အီၚလ႕ (White Fathers)န႔ဥလီၚ’ ဘဥဆဥ ဖဲဆ႕ကတီႈ န႔ဥအခါ စီၚပၚ အဖိခြါ လ႕အဒိးန႔ႈဘဥက့ၚ၀ဲ စီၚပၚ အလီႈအလး(Mwanga) အသီတဂၚ အစုပူၚ န႔ဥ သူဥဟ့သးဟ့၀ဲ ခရံဏဖိသ့ဥတဖဥအဃိ စးထီဥမၚသံမၚ၀ီ၀ဲ တႈန႔ဥလီၚ’ သီဘူဥသီခါ သ့ဥတဖဥ ဒဥလဲဥ ဟီဟးထီဥကြံဏ၀ဲ ဖဲလ႕၀့ႈအံၚအပူၚန႔ဥလီၚ’

စီၚပၚ မ၀ဥဂဥန႔ဥ တဒ္သိ၀ဲ ဒီး အပႈ ဘဥ သးလီသးကြံဏ၀ဲ ထဲ တႈမၚမုဏသူဥ မုဏသး တႈပေိဥ တႈပါ လ႕န႔ဥ အမဲဏညါ သးလီသးကြံ၀ဲ ပိဏမုဥကဒဲဒဲ ပိဏခြါကဒဲဒဲ မံဃုဏအိဥဃုဏ တႈသ့ဥတဖဥန႔ဥလီၚ’ အ၀ဲ န႔ဥမ့ႈပွၚ အသူဥက့ၚသးက့ၚ တႈတဂၚ န႔ဥလီၚ’ မၚသံစ့ႈကီး၀ဲ အပွၚမၚတႈဖိ ခိဥနဥ လ႕အမ့ႈ၀ဲ ဎိးစဲး မိဥဂဥစၚ တဂၚန႔ဥလီၚ’ ဘဥမႏုၚလ႕အမၚသံ၀ဲ ဎိၚစဲး မိဥဂဥစၚ လဲဥန႔ဥ မ့ႈလ႕ အစံးကတိၚတဲဖ်ါ ထီဥ၀ဲ စီၚပၚ မိဥဂဥစၚ ဘဥဃး မုဏကဒဲဒဲ ခြါကဒဲဒဲ အတႈမံဃုဏအိဥဃုဏ အံၚ တၾက႕း၀ဲဘဥ၀ဲ အဂ့ႈ လ႕ပွွၚကမ်႕ဥ အမဲဏညါ အဃိန႔ဥလီၚ’ စီၚပၚအံၚ အမၚသံ၀ဲ မိဥဂဥစၚ ၀ံၚ အလီႈခံ မၚသံကဒီး၀ဲ အကလံဥကဥ တလးပ႕ တပါန႔ဥလီၚ’

ဖဲဆ႕ကတီႈန႔ဥ အခါ သးစႈဖိလ႕ အသးအိဥ ၂၅ နံဥ ခေါစ္္ တဂၚ အ၀ဲ သိဥသီန႔ဥက့ၚ ပွွၚသးစႈ ပိဏခြါ ဖိသ့ဥတဖဥ ဘဥဃး ခရံဏကစႈ အဂ့ႈအက်ိၚ န႔ဥလီၚ’ ခေါစ္္ အံၚမ့ႈစ့ႈကီး၀ဲ စီၚပၚ အခ့အပွၚ အခိဥနဥ တဂၚဘဥဆဥ ဒ္္္သိး တသ့ၾတီဆ႕န႔ႈက့ၚ စီၚပၚအံၚအတႈသးလီသးကြံ တႈမုဏဖံးမုဏညဥ အဂီႈ သိဥသီ န႔ႈက့ၚ သးစႈသ့ဥတဖဥ အံၚ ခရံဏကစႈ အဂ့ႈအက်ိၚန႔ဥလီၚ’ လ႕န႔ဥအမဲဏ ညါ ဒ္္္သိးကပူၚဖ်ဲးလ႕ စီၚပၚ အတႈသူအ၀ဲသ့ဥ ဒ္တႈပိးလီအသိးတန႔ႈဘဥအဂီႈန႔ဥလီၚ’အ၀ဲသ့ဥ အခိဥနဥ ဎိးစဲး မိဥဂဥစၚ ဘဥ တႈမၚသံ ဒီဥတဲဏ ကြံဏ အခိဥ တႈကစီဥ အိဥဖ်ါ ထီဥ၀ဲ တဘ်ီဃီ ခေါစ္ ဒီး အတံၚသကိး သးစႈဖိ သ့ဥ တဖဥ ကဘဥဆ႕ဥမဲဏဘဥ၀ဲ ဒီး တႈကီတႈခဲန႔ဥ သ့ဥညါထြဲ၀ဲဒဥန႔ဥလီၚ’ သတးဒီး ပွၚသ့ဥတဖဥ အက်ါ တနီၚနီၚ လဲၚ၀ဲဆူ သီခါ အအိဥဒီး ဒိးသ့စီကြံဏ အသးန႔ဥလီၚ’

လ႕ခံတနံဥ န႔ဥ စီၚပၚအံၚ လ႕သးစႈဖိ သ့ဥတဖဥ အက်ါ တဂၚန႔ဥ သ့ဥညါ၀ဲ လ႕ အသိဥလိန႔ႈ က့ၚထူကလုုႈဎြၚကထါ အဃိ စီၚပၚအံၚ အသူဥဒိဥသးဖ်ိ ထီဥ၀ဲ ဒီး ကိးဖွိဥဃီဥ၀ဲ ပွၚသးစႈဖိသ့ဥ တဖဥ ခဲလ႕ဏ သ့ဥတဖဥ ဒီး သံကြႈက့ၚ ၀ဲ တႈဂ့ႈတႈက်ိၚ သ့ဥတဖဥ န႔ဥလီၚ’ မ့မ့ႈ ပွၚခရံဏဖိ အသးစႈ သ့ဥတဖဥ ပဏလီၚဆီ၀ဲဒဥန႔ဥလီၚ’ စီၚပၚန႔ဥ ပွၚသးစႈဖိလ႕ အဟဲအိဥ၀ဲ လ႕ အမဲဏညါ မဂၚတဆံ သ့ဥတဖဥ သံကြႈ၀ဲ ḁḁ သုုတႈစူႈနဏလ႕ ခရံဏအဖီခိဥန႔ဥ မ့ႈသုကစူးကြံဏဧါ မ့တမ့ႈ သုကမၚထြဲက့ၚ၀ဲဧါḂḂ အခါ သးစႈဖိသ့ဥတဖဥ စံးဆ႕၀ဲ ပတႈစူႈနဏအံၚ ပကမၚထြဲ တုၚလ႕ ပသံ တစု လီၚန႔ဥ စံးဆ႕က့ၚ၀ဲလ႕ အပွဲၚ၀ဲဒီး တႈသူဥဒုုသးဒုန႔ဥလီၚ’ သတးဒီး ဖဲန႔ဥ တဘ်ီဃီ တနီႈနီႈ ဘဥတႈ ဒီဥတဲဏကြံဏ အကိဏ၀ံၚ လ႕အဂၚတဖဥ လဲၚကိး၀ဲ ဆူတႈလီႈ လ႕အအိဥ၀ဲ မံးလဥ (၃၇) တႈလီႈ အပူၚ န႔ဥလီၚ’ ဖဲတႈလီႈန႔ဥ ဒ္သိး ကဒြဲဥအူ အ၀ဲသ့ဥအဂီႈ ကတဲဏကတီၚ တ့ႈဃဥ၀ဲ သ့ဥမုဥသ့ဥတဖဥ န႔ဥလီၚ’ လ႕အ၀ဲသ့ဥတဖဥ အက်ါ တနီၚနီၚ ဘဥတႈ မၚသံကြံဏ၀ဲ ဖဲလ႕ က်ဲမုဏ အဖီခိဥန႔ဥလီၚ’ ဖဲလ႕ အ၀ဲသ့ဥလဲၚတုုၚ၀ဲဖဲ တႈလီႈလ႕ ကဘဥတႈမၚသံ အ၀ဲသ့ဥတႈလီႈန႔ဥ အခါ ဘဥတႈစ႕တံဏဃဥ အ၀ဲ သ့ဥ ဎံဏ၀ဲ တႏြံ ဒီး ဘဥတႈမၚအ႕မၚနး မၚတရီတပါ အ၀ဲသ့ဥ အမေိမေိ ဘဥဆဥ အ၀ဲသ့ဥတူႈဘဥတႈ ဘဥဆဥ သနၚက့ၚ ထုကဖဥ သကိးက့ၚ၀ဲတႈန႔ဥလီၚ’

ဖဲ၁၈၈၆ လါဎူၚ ၃ သီ အနံၚ ခရံဏက့ၚထီဥဆူ မူခိဥဘီဥမုႈ အဘူဥနံၚန႔ဥ ခေါစ္လ၀ဥဂါ တဂၚ ဘဥတႈ ထုးဖးကြံဏအီၚလ႕ ပွၚကမ်႕ဥသ့ဥတဖဥ အက်ါ ၀ံၚ ဘဥတႈဒြဲဥအူ အီၚလ႕ မ့ဥအူ ကဲထီဥ ၀ဲအပူၚ ဘဥ ဆဥ အတသံ၀ဲ တဘ်ီဃီဘဥယအ၀ဲမ့ႈပဏတ့ႈယစူးကြံဏ အတႈဘါန႔ဥ ကန႔ႈဘဥက့ၚ တႈမူလီၚ တႈကြဲန႔ႈ က့ၚအီၚဘဥဆဥ အ၀ဲ တပ်ဲ၀ဲဘဥန႔ဥလီၚ’ ဖဲလ႕ မ့ဥအူ အပူၚ အ၀ဲကိးပသူထီဥḁḁ ဎကစႈဎြၚဧ႕ḂḂထု ကဖဥက့ၚတႈ၀ံၚ အသးသမူဟးထီဥကြံဏ၀ဲလီၚ’အတံၚသကိးသ့ဥတဖဥ ဒဥလဲဥ ဘဥတႈမၚသံကြံဏ တႈဒြဲဥအူလ႕မ့ဥအူ ဖဲတနံၚဃီန႔ဥလီၚ’ အ၀ဲသ့ဥတဖဥ န႔ဥ ပတုၚလ႕ အသးသမူ ဟးထီဥတစူ ထုက ဖဥက့ၚ၀ဲတႈန႔ဥလီၚ’ ပွၚလ႕ အဘဥတႈမၚသံ သကိးဃုဏဒီး ခေါစ္သ့ဥတဖဥ မ့ႈ၀ဲ ပွၚ ကဲးသလံးဖိ (၁၆) ဂၚ ဒီးအဲဥကလံဥကဥ ဖိ အဂၚ (၁၀) န႔ဥလီၚ’

ဒဥတူရံဥဎဥ (Tertulian)စံး၀ဲ ḁḁ ပွွၚမၚထူရဥသ့ဥတဖဥ အသြံဥန႔ဥ မ့ႈ၀ဲ ပွၚခရံဏဖိသ့ဥတဖဥ အတႈအခ်ံ န႔ဥလီၚḂḂ မ့ႈ၀ဲဒဥအနီႈနီႈ န႔ဥလီၚ’ ဖဲစီၚပၚ မဥ၀ဥဂဥ အစိဏအခါ န႔ဥ ခရံဏဖိလ႕ အလီၚလီၚ ဆီဆီ၀ဲယProtestantss ဒီး ကဲးသလံး သ့ဥတဖဥ ခရံဏဖိခဲလ႕ဏ အဂၚ ၁၀၀ န႔ဥ ဘဥတႈမၚအ႕ မၚနး အီၚ ဒီးဘဥတႈမၚသံ၀ဲန႔ဥလီၚ’ဖဲလ႕ မုႈမဆါ တနံၚအံၚ ကီႈဎူၚဂဥဒဥအပူၚ ပွၚခရံဏဖိ အိဥ၀ဲ အါကတ႕ႈ န႔ဥလီၚ ထံကီႈအံၚ ပွၚကညီ နီႈဂံံႈ ၄၂’၂ မေဥကဎၚ မံဥလံဥလဥ အပူၚ ပွၚခရံဏဖိ အိဥ၀ဲ ၈၂ မေဥကဎၚ န႔ဥလီၚ’ ပွၚစီဆွံ ခေါစ္ မ့ႈ၀ဲ ကီႈအဥဖရံဥကဥ ကဲးသလံး သးစႈ ဖိသ့ဥတဖဥ အတႈဟူးဂဲၚ ဖံးမၚ တႈ အဂီႈ အသန႔ၚထီဥအသးလ႕ အ၀ဲ အအိဥန႔ဥလီၚ’