ပကဘဥဃုသ့ဥညါနႈပ႕ႈက်ဲအသီ အိဥကတဲႈကတီၚပသးလ႕ ဟီဥခိဥလ႕အလဲလိဏကြံဏအသးအဂီႈ

ပကဘဥဃုသ့ဥညါနႈပ႕ႈက်ဲအသီ

အိဥကတဲႈကတီၚပသးလ႕ ဟီဥခိဥလ႕အလဲလိဏကြံဏအသးအဂီႈ

    ကဥဒံဥန႕ႈခေ္လ္စ္ဘိဥ အတႈရၚလီၚ ဘိးဘဥသ့ဥညါတႈ

                     လါမ့ၚ ၉ သီ ၂၀၂၀

To learn in new ways, to prepare for a changed world

      By Charles Bo

        (9-May 2020)

Covid-19 တႈဆါသံသႀတိဏ သလဏလီၚအသး လ႕ဟီဥခိဥဒီဘ့ဥအပူၚ ခဲကနံဥအံၚ မ့ႈ၀ဲအကလံၚမုႈတြၚ၀ဲလ႕လ႕ပွဲၚပွဲၚအကတီႈနဥ့လီၚ’ မ့ႈ၀ဲအတႈခီဥတႈရီဏ ပတႈအိဥမူအိဥဂဲၚအတႈလဲၚက်ဲယ ပတႈဖံးတႈမၚ ဒီးပတႈမၚလၚမၚကပီၚတႈသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’ လ႕ ထံကီႈတဘ့ဥဘဥတဘ့ဥအပူၚ တႈတုၚလီၚ၀ီလီၚ မ့ႈတႈလ႕အလီၚဆီလိဏအသး ဘဥဃးဒီးဟီဥခိဥအက့ႈအဂီၚမ့ႈဂ့ၚယ ဘဥဃးဒီးတႈပႈတႈဆွ႕ကီႈဆ႕သ့ဥတဖဥမ့ႈဂ့ၚယ ဘဥဃးဒီးထံကီႈပဒိဥအတႈတီခိဥရိဏမဲ ဆ႕တဲႈတႈသ့ဥတဖဥမ့ႈဂ့ၚယ ဘဥဃးဒီးတႈအိဥကတဲႈကတီၚသးလ႕ တႈအိဥဆူဥအိဥခ့်အဂီႈဒ္လဲဥဒ္လဲဥ သ့ဥတဖဥအဖီခိဥနဥ့လီၚ’ လ႕ပွၚခဲလ႕ဏအဂီႈ အိဥ၀ဲဒီးတႈမၚကြႈအဆ႕ကတီႈနဥ့လီၚ’ လ႕တႈဂ့ႈကိးမံၚဒဲးသ့ဥတဖဥအပူၚ ပွၚလ႕အဘဥတူဥဘဥတႈအအါကတ႕ႈသ့ဥတဖဥမ့ႈ၀ဲ ပွၚလ႕အဘဥအိဥလီၚဖးဒီးပွၚအဂၚယ ပွၚလ႕အတအိဥ၀ဲဒီးထံလ႕အကသ့ကဆွဲကဆွီတႈယ ပွၚလ႕အတအိဥလ႕ၚဒီးတႈဖံးတႈမၚယ ပွၚလ႕အတအိဥဒီးစ့၀ဏႏုႈလ႕ကိးမုႈနံၚအဂီႈယ ပွၚလ႕အဘဥက့ၚကဒါက့ၚ၀ဲဆူအထံလီႈကီႈပူၚ ဒ္ပွၚလ႕အတႈဖံးတႈမၚတအိဥလ႕ၚ၀ဲသ့ဥတဖဥအသိးယ ပွၚသုးလီႈသုးက်ဲလ႕အဘဥအိဥဒီးတႈသဥ၀ံၚလီၚဒိယ ပွၚလ႕အတအိဥ၀ဲဒီးထံကီႈပဒိဥ လ႕အကကြႈထြဲမၚစ႕ၚအီၚသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’ လ႕ပွၚခဲလ႕ဏအဂီႈ တႈဃုထံဥနဥ့က်ဲလ႕ ဟ႕ဖ႕ဆဥအဂီႈ မ့ႈတႈလ႕အကါဒိဥကတ႕ႈနဥ့လီၚ’

ဖဲဆ႕ကတီႈအခဲအံၚ ဎသးအိဥကတိၚဟ့ဥဂံႈဟ့ဥဘါပွၚခဲလ႕ဏ ဒ္သိးအကအိဥသကိး၀ဲလ႕ တႈနဥ့ဘ်ဳးနဥ့ဖွိဥအါ၀ဲအပူၚယ လ႕တႈသူဥဘဥသးသ့အပူၚ ဒီးလ႕တႈမုဏလဥအပူၚနဥ့လီၚ’ မ္ပကကြႈထြဲလိဏပသးတဂၚဒီးတဂၚနဥ့တက့ႈ’ ဎပဏဃုဏဎသးဒီး တႈဘူဥတႈဘါအခိဥအနဥလ႕အစူဥနဏဎြၚ လ႕ဟီဥခိဥဒီဘ့ဥအပူၚ အတႈဃ့ကညးတႈ ဒ္သိးအကပဏလီၚ၀ဲ မုႈနံၚလ႕တႈဒုဥတႈအီဥယ တႈဘါထုကဖဥတႈ ဒီးဃ့သကြံကညးတႈ ဖဲလါမ့ၚ ၁၄ သီအမုႈနံၚနဥ့လီၚ’

လ႕ကီႈအ့ရွ႕ဥထံကီႈအါဘ့ဥအပူၚ ပဘဥအိဥသကိး၀ဲလ႕ တႈမၚဃံးႀတီဃဥတႈသ့ဥတဖဥအပူၚနဥ့လီၚ’ တႈသိဥလိကေိသ့ဥတဖဥ ဘဥတႈဆိကတီႈဃဥအီၚယစဲးဖီကဟဥတႈဖံးလီႈမၚလီႈသ့ဥတဖဥ ဘဥတႈဆိကတီႈဃဥအီၚယ တႈဆါတႈပွၚ့အလီႈသ့ဥတဖဥ တအိဥလ႕ၚ၀ဲဒီးတႈဖိတႈလံၚယ တႈလဲၚတႈက့ၚသ့ဥတဖဥဘဥတႈႀတီဃဥအီၚနဥ့လီၚ’ တႈလ႕ပနဥပ႕ႈအီၚတသ့၀ဲတမံၚမ့ႈ၀ဲ တႈဘဥဂံႈဂူႈသ့ဥတဖဥ အိဥကဒီး၀ဲထီဘိနဥ့လီၚ’ ထံကီႈပဒိဥဒီးကလုႈဒူဥလ႕အအိဥဒီးတႈစုက၀ဲၚ အသုးခိဥသုးနဥသ့ဥတဖဥ လီၚဂဏဒ္သိးအစူဥနဏ၀ဲလ႕ အတႈစုက၀ဲၚသ့ဥတဖဥ အစိကမီၚဒိဥနဥ့တႈဆါအဃဥ ဘဲရ႕းစ္နဥ့လီၚ’ မ့ႈလ႕တႈဒုးတႈဎၚအဃိ အ၀ဲသ့ဥအသုးမုႈသံဥဘိ ဘဥကူၚဘဥဂဏတႈဆါယ ဒီးကဲထီဥတႈဘဥဎိဏလ႕ ပွၚကမ်႕ဥဖိသ့ဥတဖဥအဂီႈစ့ႈကီးနဥ့လီၚ’ ဒီးတႈပိဏထြဲမ့ႈ၀ဲ လီၚဂဏဒ္ပွၚကြဲနဥ့၀ဲတႈဘဥဎိဏ လ႕ထံဖိကီႈဖိသ့ဥတဖဥအက်ါ တႈဆါကသလဏလီၚကဒီးအသး အဂီႈနဥ့လီၚ’

ပွၚအါဂၚသ့ဥတဖဥအတႈဆ႕မုႈလဏတႈမ့ႈ၀ဲ တႈဆါအံၚ ကကတ႕ႈ၀ဲဖဲလဲဥအခါနဥ့လဲဥ နဥ့လီၚ’ ပဆ႕ဒိးနဥ့ဘဥက့ၚ၀ဲ တႈအိဥအသးလ႕ အဘဥလီႈဘဥစး၀ဲ ဒ္လ႕ညါအသိးနဥ့လီၚ’ တႈဆါအံၚ ကကတ႕ႈ၀ဲဖဲလဲဥခါနဥ့လဲဥ’ တႈစံးဆ႕ကမ့ႈ၀ဲ တႈကတ႕ႈတအိဥဒ္၀ဲဘဥနဥ့လီၚ’ တကတ႕ႈလ႕ၚ၀ဲအခီပညီမ့ႈ၀ဲ တႈကိးမံၚဒဲးသ့ဥတဖဥအတႈအိဥအသး တမ့ႈလ႕ၚ၀ဲဒ္သိးဆ႕ကတီႈလ႕အပူၚကြံဏ၀ဲအပူၚအမဲဏညါ တႈလ႕ပမၚအီၚခဲအံၚသ့ဥတဖဥ မ့ႈတႈလ႕အဘဥဃးဒီးခါဆူညါတႈအိဥအသး ကမ့ႈ၀ဲဒ္လဲဥဒ္လဲဥ အခီပညီအိဥ၀ဲဒ္နဥ့လီၚ’ လ႕ကီႈအ့ရွ႕ဥအပူၚ ပွၚခီဖ်ိထံဥဘဥ၀ဲ တႈဒုးတႈဎၚလ႕အကတ႕ႈတအိဥဒ္၀ဲသ့ဥတဖဥယ တႈဃံးတႈစ့ၚသ့ဥတဖဥယ Tsunami, Typhoon, Cyclone တႈတတ႕ႈတနါသ့ဥတဖဥ အါစုးအါဘ်ီလံနဥ့လီၚ’ တဘ်ီလဏလဏ ဖဲတႈကီတႈခဲ တႈဃံးတႈစ့ၚသ့ဥတဖဥ လဲၚပူၚကြံဏ၀ဲအခါ တႈလဲလိဏကြံဏသးအိဥထီဥ၀ဲအဂ့ႈ ပသ့ဥညါဘဥ၀ဲနဥ့လီၚ’ တဘ်ီအံၚ လ႕ဟီဥခိဥခ်႕ ထံကီႈကိးဘ့ဥဒဲးဃဥဃဥအပူၚ ပွၚတူဥဘဥ၀ဲတႈတတ႕ႈတနါနဥ့လီၚ’ တႈလဲလိဏကြံဏသးလ႕ ပဟီဥခိဥခ်႕အပူၚကအိဥထီဥ၀ဲ သပွႈကတ႕ႈနဥ့လီၚ’ ထံရူႈကီႈသဲးအတႈအိဥအသးစ့ႈကီး ကလဲလိဏကြံဏအသးနဥ့လီၚ’ ထံကီႈတဘ့ဥဒီးတဘ့ဥအတႈရ့လိဏအသးစ့ႈကီး တဒ္သိးလ႕ၚ၀ဲလ႕ညါဘဥဒီး ကလီၚဆီ၀ဲစ့ႈကီးနဥ့လီၚ’ တႈတတ႕ႈတနါလ႕ အသလဏလီၚအသးလ႕ထံကီႈအဘ့ဥ ၂၀၀ သ့ဥတဖဥအပူၚအံၚ လဲလိဏကြံဏ၀ဲဟီဥခိဥခ်႕လံနဥ့လီၚ’ လီၚဂဏဒ္ တႈဒုးဖးဒိဥ လ႕ဟီဥခိဥဒီဘ့ဥအပူၚနဥ့လီၚ’ ဖဲလါလ႕အကဟဲတုၚ၀ဲသ့ဥတဖဥအပူၚ ပွၚမ့ႈသ့ဆိကတီႈကြံဏ Covid-19 ဒဥလဲဥ တႈပိဏထြဲလ႕အဂ့ၚမ့ႈဂ့ၚအအ႕မ့ႈဂ့ၚသ့ဥတဖဥ ကအိဥလီၚတဲႈတ့ႈ၀ဲဒီးပွၚ ဖဲနံဥအဆံလ႕အကဟဲတုၚ၀ဲသ့ဥတဖဥအပူၚနဥ့လီၚ’ တႈနဥပ႕ႈပွၚကညီဂ့ႈ၀ီ အတႈဂ့ႈတႈက်ိၚသ့ဥတဖဥစ့ႈကီး ကလဲလိဏကြံဏအသးနဥ့လီၚ’ တႈဆဲးက်႕လိဏပသးအက့ႈအဂီၚယ တႈလဲၚတႈက့ၚအက့ႈအဂီၚယ တႈရ့လိဏမုဏလိဏပသးအက့ႈအဂီၚသ့ဥတဖဥ ကလဲလိဏကြံဏအသးနဥ့လီၚ’ တႈခီဥတႈရီဥလ႕အကဟဲအိဥထီဥ၀ဲသ့ဥတဖဥအဂီႈ ထံကီႈပဒိဥ မ့ႈတသ့ဃုထံဥနဥ့က်ဲလ႕ တႈဘဥဘ်ိးဘဥဒါအပူၚဘဥဒီး ထံဖိကီႈဖိသ့ဥတဖဥအတႈနဏနဥ့အီၚ ကလီၚမၚကြံဏ၀ဲနဥ့လီၚ’

ဖဲပွၚဘဥကြႈဆ႕ႈမဲဏ၀ဲတႈကီတႈခဲအခါ ပထံဥဘဥ၀ဲ ခိဥနဥသ့ဥတဖဥအတႈဖံးတႈမၚတႈနဥ့လီၚ’ ပွၚကူဥသ့ကူဥဘဥအတႈကတိၚသ့ဥတဖဥမ့ႈ၀ဲ ခိဥနဥလ႕အသ့ ဃုထံဥနဥ့က်ဲ မၚကိညဥလီၚက့ၚတႈဃံးတႈစ့ၚသ့ဥတဖဥ အတႈပနီႈမ့ႈ၀ဲ အတႈထုးစုနဲဥက်ဲဒ္ပွၚလိဏဘဥ၀ဲသ့ဥတဖဥအသိးယ ဒီးက်ဲးစ႕ၚဒုးသ့ဥညါနဥပ႕ႈတႈ ဘဥဃးဒီးတႈအိဥအသးသ့ဥတဖဥယ တႈကြႈဆိကမိႈတႈလ႕ပွၚဂၚအဂီႈ သ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’ ဒ္သိးတႈဆ႕တဲႈတႈကမ့ႈ၀ဲတႈမ့ႈတႈတီအဂီႈ ခိဥနဥလ႕အဂ့ၚတဂၚ သ့ပဏဖ်ါထီဥ၀ဲ တႈလ႕ပွၚကဘဥမၚအီၚသ့ဥတဖဥ လ႕တႈဖ်ါဆဲးဖ်ိအပူၚနဥ့လီၚ’ ဒုးသ့ဥညါ၀ဲတႈလ႕အကဲထီဥအသးသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’ ပွၚကမ်႕ဥဖိသ့ဥတဖဥအတႈနဥပ႕ႈတႈမ့ႈ၀ဲဒ္လဲဥဒ္လဲဥ သ့ဥညါ၀ဲစ့ႈကီးနဥ့လီၚ’ ဒီးတႈပိဏထြဲမ့ႈ၀ဲ အတႈဒုးအိဥထီဥ၀ဲ ပွၚသ့နဏနဥ့အီၚသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’ လ႕တႈဃုထံဥနဥ့က်ဲလ႕ ပွၚကမ်႕ဥဖိသ့ဥတဖဥ အတႈခီဖ်ိထံဥဘဥ၀ဲတႈကီတႈခဲသ့ဥတဖဥအဂီႈ ခိဥနဥလ႕အဂ့ၚ သ့ထုးနဥ့၀ဲပွၚကမ်႕ဥဖိခဲလ႕ဏသ့ဥတဖဥအသူဥအသး လ႕တႈသ့ဥညါက့ၚအမူအဒါသ့ဥတဖဥအပူၚနဥ့လီၚ’ ခိဥနဥလ႕အဂ့ၚသ့ဥတဖဥ သ့ကြႈထြဲကဟုကဎဏ၀ဲ ပွၚဂံႈစႈဘါစႈသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’ တႈပဲဏဖးနီၚဖး တႈစူဥတႈနဏယ ကလုႈဒူဥအလီၚဆီ၀ဲယ တႈဖုႈထီဎိဏလီၚ တအိဥ၀ဲဘဥဒီး ဒ္သိးပွၚကသ့မၚဃုဏတႈခဲလ႕ဏအဂီႈ မၚတႈသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’ ကရ႕ကရိလ႕အခီဖ်ိထံဥဘဥ တႈဘဥဎိဏဘဥဘွီသ့ဥတဖဥအဂီႈ ခိဥနဥလ႕အဂ့ၚတဂၚ ကြႈထြဲကဟုကဎဏအီၚနဥ့လီၚ’ ခိဥနဥလ႕အဂ့ၚ ဒုးအိဥထီဥကရ႕ကရိလ႕အက်႕ၚ၀ဲမး၀ဲယ ဒုးမၚလီၚပွီႈကြံဏ သးလ႕အအိဥဒီးတႈပ်ံၚတႈဖုးယ တႈဘဥဎိဏသ့ဥတဖဥယ တႈလ႕အတဘဥသူဥဘဥသးသ့ဥတဖဥ နဥ့လီၚ’ ဖဲထံဖိကီႈဖိလ႕အဒိးနဥ့ဘဥ၀ဲ တႈကစီဥလီၚတံဥလီၚဆဲးအခါ သ့ဖံးတႈမၚတႈလ႕တႈတုၚလီၚ၀ီလီၚအပူၚ အါနဥ့ပွၚလ႕အတအိဥ၀ဲဒီးတႈဎူးဎီႈပဏကဲတႈသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’ ထံဖိကီႈဖိသ့ဥတဖဥ အိဥ၀ဲဒီးတႈခြဲးတႈဎဏ လ႕အကဘဥသ့ဥညါ၀ဲ တႈဂ့ႈတႈက်ိၚသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’ ဖဲထံကီႈလ႕အပဏဖ်ါထီဥတႈအိဥအသး လ႕တႈဖ်ါဆဲးဖ်ိအပူၚအခါ မ့ႈလ႕ပွၚကမ်႕ဥဖိသ့ဥတဖဥသ့ဥညါနဥပ႕ႈတႈဂ့ႈတႈက်ိၚ ဂ့ၚဂ့ၚဘဥဘဥအဃိယ မၚဃုဏသကိးတႈလ႕ တႈသူဥဆူဥသးဂဲၚအပူၚနဥ့လီၚ’ တႈကီတႈခဲလ႕ပခီဖ်ိထံဥဘဥအီၚ ကဲထီဥ၀ဲတႈနဏနဥ့လိဏသးအတႈဟးဂီၚ သ့၀ဲနဥ့လီၚ’ ဖဲတႈခီဖ်ိထံဥဘဥတႈဃံးတႈစ့ၚအကတီႈ ခိဥနဥလ႕အတီ၀ဲလိၚ၀ဲသ့ဥတဖဥ သ့ဒုးအိဥ၀ဲတႈနဏနဥ့လိဏသးနဥ့လီၚ’

တႈတ့ဘွီထီဥထံကီႈအခီပညီ တမ့ႈထဲလ႕ခိဥနဥသ့ဥတဖဥ ကဘဥအိဥဖွိဥရိဖွိဥ၀ဲလ႕ခူဒိဥ၀့ႈဒိဥအပူၚဘဥဒီး ကဘဥအိဥ၀ဲလ႕ ပွၚလ႕အဖွီဥကတ႕ႈဎဏကတ႕ႈ အဆံးကတ႕ႈသ့ဥတဖဥအက်ါ ဒီးကဘဥသ့ဥညါနဥပ႕ႈ၀ဲ တႈအိဥလ႕ပွၚသ့ဥတဖဥအံၚအသးပူၚနဥ့လီၚ’ လ႕တႈသူဥထီဥထံကီႈအဂီႈ ပွၚခဲလ႕ဏကဘဥမၚဃုဏသကိးတႈနဥ့လီၚ’ ပွၚခဲလ႕ဏအိဥ၀ဲဒီးမူဒါနဥ့လီၚ’ အနီႈနီႈတခီ တခ်ဳးလ႕ကိၚရိၚနၚဘဲရ႕းစ္တႈဆါ တခ်ဳအိဥထီဥဒ္၀ဲအကတီႈလံၚလံၚ ပဟီဥခိဥခ်႕အံၚ အိဥလ႕ပွဲၚလံ၀ဲဒီးတႈဂ့ႈကီသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’ လ႕ထံကီႈသ့ဥတဖဥအပူၚယ ဒီးလ႕ထံကီႈသ့ဥတဖဥအဘ႕ဥစ႕ၚ တႈတထဲသိးဒ္သိးလိဏသးသ့ဥတဖဥ အိဥတ့ႈလံ၀ဲအါအါဂီႈဂီႈလံနဥ့လီၚ’ ဖဲတႈတတ႕ႈတနါအံၚအကတီႈ ပွၚဖွီဥဖိဎဏဖိသ့ဥတဖဥယ ပွၚလ႕အဘဥအိဥသကိး၀ဲလ႕ တႈလီႈတႈက်ဲလ႕အတမ့ႈအ၀ဲသ့ဥအတႈလီႈတႈက်ဲသ့ဥတဖဥအပူၚယ မၚတႈလ႕ဂီၚအီဥလ႕ဟါသ့ဥတဖဥယ ပွၚလ႕အဘဥဟဲက့ၚကဒါက့ၚ၀ဲဆူ အထံလီႈကီႈပူၚသ့ဥတဖဥ မ့ႈပွၚသ့ဥတဖဥလ႕ အဘဥကြႈဆ႕ဥမဲၚတႈကီတႈခဲ အါနဥ့ပွၚအဂၚသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’ လ႕ပွၚတ၀႕အပူၚ မ့ႈ၀ဲပွၚသ့ဥတဖဥ လ႕အတႈအိဥမူအပတီႈဖုႈ၀ဲသ့ဥတဖဥယ ဘဥတႈတကနဏဃုဏအီၚ ဎံဏတ့ႈလံ၀ဲလံနဥ့လီၚ’ သးလ႕အပ်ံၚတႈဖုးတႈယ သးလ႕အတနဏနဥ့ပွၚတခီဘီမုႈသ့ဥတဖဥယ သးလ႕အပဲဏဖးနီၚဖးကလုႈဒူဥသ့ဥတဖဥအဃိ ပဘဥကြႈဆ႕ဥမဲဏ၀ဲ တႈလဲလိဏသးအကတီႈတခါအံၚနဥ့လီၚ’ ဆ႕ကတီႈအခဲအံၚ ခိဥနဥလ႕အနဥပ႕ႈ ပွၚကမ်႕ဥဖိလ႕အတႈအိဥမူအပတီႈဖုႈ၀ဲသ့ဥတဖဥ အတႈဂ့ႈတႈက်ိၚသ့ဥတဖဥ အိဥထီဥလံ၀ဲလ႕ ထံကီႈအါဘ့ဥသ့ဥတဖဥအပူၚလံနဥ့လီၚ’ တႈနဏပ႕ႈပွၚလ႕အတႈအိဥမူဖုႈ၀ဲသ့ဥတဖဥအဂီႈ ပွၚတဘဥဆိကမိႈလီၚဒဥထဲ ကစႈဒဥ၀ဲအဂီႈဘဥဒီး လ႕ပသးပူၚပွၚလ႕အအိဥဒီးတႈဆိကမိႈလ႕အမ့ႈ လ႕ပွၚခဲလ႕ဏအဂီႈ သ့ဥတဖဥ ကဘဥဖံးတႈမၚတႈ လ႕တႈသူဥဆူဥသးဂဲၚအပူၚနဥ့လီၚ’

ဖဲတႈဃံးတႈစ့ၚဟဲတုၚ၀ဲအကတီႈ တႈဆ႕တဲႈတႈလ႕ပွၚကဘဥဒိကနဏလူၚပိဏထြဲအီၚသ့ဥတဖဥယ တႈအိဥမူအိဥဂဲၚအက့ႈအဂီၚသ့ဥတဖဥ မ့ႈတႈလ႕အစဲၚလီၚအဂံႈ အိဥစံဏအိဥက်႕ၚ၀ဲထီဘိသ့၀ဲနဥ့လီၚ’ လ႕တႈသ့ဥတဖဥအံၚအက်ါ တႈလ႕ပွၚကဘဥမၚဆိအီၚ လ႕ထံကီႈပဒိဥဆ႕တဲႈ၀ဲသ့ဥတဖဥအမဲဏညါ တႈလ႕ပွၚကဘဥမၚအီၚလ႕ ဟံဥပူၚသ့ဥတဖဥစ့ႈကီး အိဥ၀ဲနဥ့လီၚ’ ဆ႕ကတီႈအခဲအံၚ ပတႈအိဥမူအိဥဂဲၚအက့ႈအဂီၚယ က်ဲလ႕ပလဲၚပိဏထြဲအီၚယ ပဒူဥဖိထ႕ဖိအက့ႈအဂီၚယ တႈရ့လိဏပသးဒီးပွၚလ႕အအိဥဘူးဒီးပွၚသ့ဥတဖဥအက့ႈအဂီၚယ တႈမၚမံသူဥမံသးလီၚက့ၚပသးအက့ႈအဂီၚယ ပအိဥဘွံးအိဥသါ၀ဲအက့ႈအဂီၚယ တႈသ့ဥတဖဥအံၚ ကလဲၚပိဏထြဲ၀ဲလ႕ ပတႈအိဥမူအပူၚထီဘိနဥ့လီၚ’ ပတႈသ့ဥညါနဥပ႕ႈတႈသ့ဥတဖဥစ့ႈကီး လဲလိဏကြံဏအသးလ႕ဏလ႕ဏဆ့ဆ့အဂ့ႈ ပကထံဥဘဥ၀ဲနဥ့လီၚ’ တႈသ့ဥတဖဥအံၚအတႈပိဏထြဲမ့ႈ၀ဲ ပတႈထံဥလီၚက့ၚဟီဥခိဥခ်႕အံၚအက့ႈအဂီၚ ဒီးပတႈဆဲးက်႕ရ့လိဏပသးဒီး တႈဟီဥခိဥခ်႕သ့ဥတဖဥ ကလဲလိဏကြံဏအသးနဥ့လီၚ’ ပွၚဖံးတႈမၚတႈ ဘဥဃးဒီးမုႈက်ိၚ၀ဲၚကြႈ ဒ္လ႕ညါအသိး တသ့လ႕ၚ၀ဲဘဥနဥ့လီၚ’ ပတႈအိဥမူအိဥဂဲၚစ့ႈကီး ကလဲၚကဒီးဆူညါ လီၚဂဏဒ္တႈမႏုမးတကဲထီဥတ့ႈလံအသး နီတမံၚအသိးနဥ့လီၚ’  တႈသံကြႈလ႕ပကဘဥသံကြႈလီၚက့ၚပသးတမံၚကမ့ႈ၀ဲ ဖဲတႈတတ႕ႈတနါအံၚ၀ံၚအလီႈခံ မ့ႈဎကြႈစိမုႈလဏဎဲ ဟီဥခိဥခ်႕အက့ႈအဂီၚ ဒ္လဲဥတကလုႈလဲဥ နဥ့လီၚ’

ဖဲပွၚကညီသ့ဥတဖဥ အတႈဆဲးက်႕လိဏသးစွၚလီၚ၀ဲအခါယ ပကဆ႕ဒိးနဥ့ဘဥက့ၚကဒီး တႈရ့လိဏသးသ့ဥတဖဥအံၚနဥ့လီၚ’ လ႕ဟီဥခိဥခ်႕အပူၚ ပွၚအဖုသ့ဥတဖဥ ဒ္သိးအကအိဥထီဥ၀ဲ အါအါဂီႈဂီႈအဂီႈ ဘဥမႏုလ႕ပဖံးတႈမၚတႈဒ္နဥ့လဲဥ’ ဘဥမႏုလ႕ တႈဘဥဂံႈဂူႈသ့ဥတဖဥ ဘဥအိဥဎံဏအိဥထ႕၀ဲလ႕ပထံပကီႈအပူၚ အနံဥအဆံဘဥအဆံသ့ဥတဖဥနဥ့လဲဥ’ လ႕ကီႈ Philippines ထံကီႈတႈလီႈတနီၚအပူၚယ ဒီးလ႕ကီႈအ့ရွ႕ဥတႈလီႈတနီၚအပူၚ ဘဥမႏုလ႕ တႈစံးအါကတိၚအါလိဏသးသ့ဥတဖဥ အိဥ၀ဲနဥ့လဲဥ’ တႈဒုးလိဏဎၚလိဏသး လ႕အနံဥအအါကတ႕ႈသ့ဥတဖဥ ဘဥမႏုအအိဥ၀ဲလ႕ ကီႈအ့ရွ႕ဥအပူၚနဥ့လဲဥ’ ပမ့ႈကြႈကဒါက့ၚတႈစံဏစိၚတဲစိၚဒီး ပ၀ဲသ့ဥတဖဥ ဖဲတႈခြဲးတႈဎဏအိဥဒီးပွၚအခါ ဘဥမႏုလ႕ပတသ့မၚဘဥလိဏဖိးဒ့လိဏသး ခံခီဎဏဘးသ့ဥတဖဥနဥ့လဲဥ’ ပွၚအကကြဲႈဒီးအကကြဲႈသ့ဥတဖဥ ဒ္သိးအကသ့အိဥမူအိဥဂဲၚ၀ဲအဂီႈ ဘဥလဲၚ၀ဲဆူတခီဘီမုႈ ဒီးဘဥဖံးဘဥမၚတႈနဥ့လီၚ’ ဆ႕ကတီႈအခဲအံၚ ပွၚသ့ဥတဖဥအံၚ တအိဥလ႕ၚဒီးတႈဖံးတႈမၚလ႕ၚဘဥဒီး ဘဥဟဲက့ၚကဒါက့ၚ၀ဲဆူ အထံလီႈကီႈပူၚ လ႕တႈသူဥဟးဂီၚသးဟးဂီၚအပူၚနဥ့လီၚ’ စးထီဥလ႕ဆ႕ကတီႈအခဲအံၚ ဒ္အမ့ႈ ပတႈမၚဆိတႈလ႕ပွၚကမ်႕ဥဖိသ့ဥတဖဥအဂီႈ မ့ႈပဒုးအိဥထီဥတႈဖံးတႈမၚ လ႕ပွၚခဲလ႕ဏအဂီႈ တသ့၀ဲဘဥဧါ’ ဒ္သိးတႈဃူတႈဖိးလ႕ အကအိဥမုႈဆိပ႕ၚ၀ဲထီဘိကသ့၀ဲအဂီႈ မ့ႈပတသ့ကူဥထီဥဖးလီၚတႈလ႕ၚဘဥဧါ’ တႈပဏကဲလိဏသးတဂၚဒီးတဂၚ၀ံၚအလီႈခံ လ႕ပွၚခဲလ႕ဏအတႈနဥ့ဘ်ဳးနဥ့ဖွိဥအဂီႈ မ့ႈပသးတအိဥမၚတႈလ႕ၚဘဥဧါ’

ဖဲတႈတတ႕ႈတနါအကတီႈ ပ၀ဲသ့ဥတဖဥ လ႕ပွၚခဲလ႕ဏအတႈနဥ့ဘ်ဳးနဥ့ဖွိဥအဂီႈ ပတရ့လိဏပသးဒီးပွၚအဂၚဘဥဒီး ပအိဥလီၚဆီ၀ဲနဥ့လီၚ’ ပအိဥလ႕ဟံဥပူၚဘဥဆဥ ပကဘဥဃုထံဥသ့ဥညါ တႈမၚအသးလ႕တႈပ်ီပူၚသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’ ဆ႕ကတီႈခဲအံၚ တႈ၀ံသးစူၚယ တႈဂံႈတႈဘါဒီးတႈကူဥသ့သ့ဥတဖဥ မ့ႈ၀ဲပကဘဥသူအီၚအဆ႕ကတီႈနဥ့လီၚ’ ပကဘဥက်ဲးစ႕ၚမၚလိပသး ဒ္သိးပကအိဥဒီး တႈ၀ံသးစူၚနဥ့လီၚ’ ပကဘဥရၚလီၚပတႈကူဥသ့ ဒီးပတႈဆိကမိႈဆိကမးသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’ ပကဘဥအိဥကတဲႈကတီၚပသး ဒီးဃုထံဥနဥ့ တႈအက်ိၚအက်ဲအသီ ဒ္သိးပကသ့တ့ဘွီထီဥက့ၚ ဟီဥခ်႕လ႕အသီအဂီႈနဥ့လီၚ’ ဆ႕ကတီႈခဲအံၚ ပကဘဥပဏလုႈဒိဥပွၚ့ဒိဥတႈဃူတႈဖိး ဒီးတသ့ဖဲအသ့ ပကဘဥမၚဃုဏသကိးတႈယ ဖံးစ႕ၚမၚစ႕ၚလိဏပသးအဂီႈ ပလိဏဘဥ၀ဲတႈသ့ဥတဖဥအံၚအဂ့ႈ ပကဘဥနႈပ႕ႈ၀ဲနဥ့လီၚ’ လီၚဆီဒဥတႈ ဆ႕ကတီႈအခဲအံၚ ပကဘဥပဏကပၚကြံဏတႈသူဥဟ့သးဟ့လိဏသးယ ပဏလီၚတႈစုက၀ဲၚသ့ဥတဖဥလ႕ပကပၚ၀ံၚအလီႈခံ ပကဘဥခီဥဆ႕ႀတီဆ႕သကိး ပွၚခဲလ႕ဏအဒုဥအဒါတမံၚအံၚ အဆ႕ကတီႈနဥ့လီၚ’

တႈဆံးလီၚစွၚလီၚဒီးတႈလီၚမဥကြံဏလ႕ဟီဥခိဥခ်႕ အါနဥ့တႈကြႈဆ႕ဥမဲဏဘဲရ႕းစ္အံၚ တအိဥ၀ဲဘဥနဥ့လီၚ’ ဘဥဆဥ ဆိကတီႈကြံဏ၀ဲပတႈအိဥမူအိဥဂဲၚ တသ့၀ဲဘဥနဥ့လီၚ’ မ့ႈလ႕တႈတ႕ႈတနါအဃိ ပဘဥအိဥ၀ဲလ႕ဟံဥပူၚဘဥဆဥယ ပကဘဥဃုထံဥသ့ဥညါ ပွၚအဂၚအတႈအိဥအသး ဒီးဟ့ဥဂံႈဟ့ဥဘါလိဏသကိးသးတဂၚဒီးတဂၚယ ပကဘဥအိဥဆ႕ထ႕ဥဃုဏသကိးဒီး ပွၚလ႕အသူဥဟးဂီၚအသးဟးဂီၚညီ၀ဲသ့ဥတဖဥယ ဒ္သိးပကနဥပ႕ႈတႈလ႕အမၚအသးလ႕ ဟီဥခိဥခ်႕အံၚသ့ဥတဖဥအဂီႈ ပအိဥ၀ဲဒီးဆ႕ကတီႈလ႕ ပကထုကဖဥတႈအဂီႈနဥ့လီၚ’ မ္ပကတူဥလိဏသကိး မုႈနံၚလ႕အသီ၀ဲ ကိးနံၚဒဲးနဥ့တက့ႈ’ မ္ပသုတဆ့ဥနီၚအိဥ၀ဲဂ႕ႈသပ႕ႈ ဒီးအိဥခိးကြႈလဏဆ႕ကတီႈလ႕ တႈသ့ဥတဖဥအံၚ က၀ံၚကကတ႕ႈ၀ဲအဆ႕ကတီႈတဂ့ၚ’ မ္ပကအိဥဒီးတႈကြႈထံဆိကမိႈ လ႕အနဥ့ဘ်ဳးနဥ့ဖွိဥ၀ဲသ့ဥတဖဥ ဖဲဆ႕ကတီႈအံၚအပူၚနဥ့တက့ႈ’

လ႕ဟီဥခိဥဒီဘ့ဥအပတီႈ ကိးနံဥဒဲး လ႕တႈကြႈသမံးသမိးတႈသ့ဥတဖဥအပူၚ ပထံဖိကီႈဖိသ့ဥတဖဥ လ႕ဟီဥခိဥခ်႕ မ့ႈပွၚလ႕အမၚဘူဥမၚတီႈတႈ လ႕တႈသူဥဘဥသးသ့အပူၚအါ၀ဲအဂ့ႈ ဘဥတႈပဏဖ်ါထီဥအီၚနဥ့လီၚ’ တႈပဏဖ်ါထီဥတႈဒ္အံၚ တမ့ႈလ႕ပွၚမၚဘူဥတႈ အါအါဂီႈဂီႈအဃိဘဥဒီး မ့ႈလ႕ပွၚမၚဘူဥတႈသ့ဥတဖဥ အနီႈဂံႈအါ၀ဲအဃိနဥ့လီၚ’ တႈတတ႕ႈတနါအဆ႕ကတီႈအခဲအံၚ တႈဂ့ႈအံၚအိဥဖ်ါအါထီဥ၀ဲနဥ့လီၚ’ ပွၚဘဥကြႈဆ႕ဥမဲဏတႈကီတႈခဲသ့ဥတဖဥဘဥဆဥ လ႕တႈဟ့ဥမၚဘူဥမၚစ႕ၚတႈအဂီႈ စုအတႈမၚစ႕ၚတႈသ့ဥတဖဥ တပဏခူသူဥအသးဘဥနဥ့လီၚ’ ဘီမုႈအါဘ့ဥ ပွၚမၚစ႕ၚသးကညီၚတႈအကရ႕သ့ဥတဖဥ ပဏတ့ႈကြံဏပထံပကီႈဘဥဆဥ လ႕ပထံလီႈကီႈပူၚ ကရ႕ကရိလ႕အတမ့ႈ၀ဲ ထံကီႈပဒိဥအပွၚမၚတႈဖိသ့ဥတဖဥယ ပွၚလ႕အမၚတႈလ႕ပွၚအါဂၚအဂီႈအကရ႕သ့ဥတဖဥယ ပွၚမၚကလီတႈသ့ဥတဖဥ ဟဲအိဥထီဥ၀ဲ ဒ္သိးကသ့မၚစ႕ၚ ပွၚလ႕အအိဥဒီးတႈကီတႈခဲသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’

လ႕ကီႈအ့ရွ႕ဥအပူၚ ပွၚအါဒံအါဂၚသ့ဥတဖဥ လ႕သူဥလ႕သးမ့ႈဂ့ၚယ လ႕နီႈခိတကပၚမ့ႈဂ့ၚယ လ႕က်ိဏစ့မ့ႈဂ့ၚယ လ႕နီႈသးအဂီႈမ့ႈဂ့ၚ ဘဥခီဖ်ိထံဥဘဥ၀ဲ တႈဘဥဒိဘဥထံးသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’ ကဲးသလံးတႈအိဥဖွိဥကရ႕လ႕ ကီႈပဎီၚစ႕ဖွိဥအပူၚစ့ႈကီး ခီဖ်ိတႈသးကညီၚမၚစ႕ၚတႈအကရ႕ (KMSS) အတႈတီခိဥရိဏမဲတႈအပူၚ မၚဃုဏတႈလ႕ တႈခီဥဆ႕ႀတီဆ႕ Covid-19 လ႕ထံကီႈဒီဘ့ဥအပတီႈနဥ့လီၚ’ ပွၚပ႕တႈဆွ႕တႈလ႕ဟီဥက၀ီၚအပူၚသ့ဥတဖဥယ ပွၚအအိဥဘူးဒီးပွၚသ့ဥတဖဥ က်ဲးစ႕ၚဃုထံဥနဥ့ ပွၚလ႕အလိဏဘဥတႈမၚစ႕ၚသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’ ဆ႕ကတီႈအခဲအံၚ ဒ္သိးဟီဥခိဥဒီဘ့ဥကသ့ဥညါ၀ဲ ဎြၚအတႈဂ့ၚတႈ၀ါယ အတႈသးကညီၚတႈယ အတႈသူဥအိဥသးအိဥတႈအဂီႈ ပကဘဥဖံးတႈမၚတႈ အဆ႕ကတီႈနဥ့လီၚ’

ဖဲပဘဥကြႈဆ႕ဥမဲဏတႈဃံးတႈစ့ၚကိးဘ်ီဒဲးအကတီႈ ဒ္သိးပွၚကလဲၚခီဖ်ိကြံဏ ဆ႕ကတီႈလ႕အအ႕အသီကတ႕ႈအဂီႈ ပွၚဆ့ဥနီၚအိဥခိးတႈလိၚလိၚသ့ဥတဖဥ အိဥ၀ဲနဥ့လီၚ’ တႈဆ့ဥနီၚအိဥခိးတႈလိၚလိၚအံၚအပူၚ တႈဂ့ႈကီသ့ဥတဖဥ တ၀ံၚ၀ဲတကတ႕ႈ၀ဲဘဥနဥ့လီၚ’ ဒ္ Amrtya Sen ဒီးပွၚအဂုႈအဂၚသ့ဥတဖဥစံး၀ဲအသိး ဖဲတႈအိဥသဎုႈသတြၚအဆ႕ကတီႈအံၚ လဲၚပူၚကြံဏ၀ဲအခါ ပွၚတ၀႕လ႕အအိဥဒီးတႈဂ့ၚအါထီဥ၀ဲသ့ဥတဖဥ ကအိဥဖ်ါထီဥ၀ဲနဥ့လီၚ’ မ္ပွၚသုတဆ့ဥနီၚဒီးအိဥခိးကြႈလဏတႈဒ္နဥ့အသိးလ႕ၚတဂ့ၚ’ မ္ပွၚကတူဥလိဏ တႈအိဥအသးအတီအလိၚသ့ဥတဖဥ၀ံၚအလီႈခံ တႈလဲလိဏကြံဏအသးလ႕အႀက႕း၀ဲသ့ဥတဖဥ ကအိဥဖ်ါထီဥ၀ဲအဂီႈ ပွၚလိဏဘဥ၀ဲနဥ့လီၚ’ ပွၚကဘဥစးထီဥမၚတႈသ့ဥတဖဥအံၚနဥ့လီၚ’ လ႕တႈသူသကိး  တႈအိဥအသးလ႕အဟဲအိဥထီဥ၀ဲသ့ဥတဖဥ ၀ံၚအလီႈခံ ပကဘဥဒုးအိဥထီဥသကိးခါဆူညါ ဒ္ပလိဏဘဥ၀ဲသ့ဥတဖဥအသိးနဥ့လီၚ’ မ္ပကဆိကမိႈဆိပဏစ႕ၚ ဟီဥခိဥတႈအိဥအသးလ႕အကလဲလိဏကြံဏအသးအံၚ ဒီးအိဥကတဲႈကတီၚပသးလ႕ တႈသ့ဥတဖဥအံၚအဂီႈနဥ့တက့ႈ’ မ္ပကက်ဲးစ႕ၚတ့ဘွီထီဥသကိး တႈနဏနဥ့လိဏသး လ႕အကအိဥဂ႕ႈဆိးက်႕ၚ၀ဲထီဘိနဥ့တက့ႈ’

ဒ္ Arundhati Roy စံး၀ဲအသိး Covid-19 မ့ႈတႈလ႕အဒုးအိဥထီဥက်ဲ ဒ္သိးတႈအလီႈလံၚသ့ဥတဖဥ ကလဲလိဏကြံဏအသးဆူတႈအသီသ့ဥတဖဥအဂီႈနဥ့လီၚ’ မ့ႈစ့ႈကီးဆ႕ကတီႈလ႕ ထဲဒဥတႈနဥ့ဘ်ဳးနဥ့ဖွိဥလ႕ပွၚတဖုဖိသ့ဥတဖဥအလီႈယ ဒီးဖဲပွၚအါဂၚသ့ဥတဖဥ ဘဥတႈပဏကပၚကြံဏအီၚ အက့ႈအဂီၚအလီႈလံၚအလီႈယ ကဘဥတႈလဲလိဏကြံဏအီၚဆူ ပွၚတဂၚဘဥတဂၚအသူးအသ့ဥ ဘဥတႈပဏဒိဥပဏကဲ ပဏလုႈပဏပွၚ့အီၚအက့ႈအဂီၚအသီ အဆ႕ကတီႈနဥ့လီၚ’

မ့ႈပအိဥကတဲႈကတီၚလံပသး ဒ္သိးပကလဲၚပိဏထြဲတႈလဲက်ဲ လ႕ဟီဥခိဥခ်႕အသီအပူၚလံဧါ’

ကဥဒံဥန႕ဥခေ္လ္စ္ဘိဥ

ကီႈမိႈပွႈအ့ရွ႕ဥသီခါကရ႕ခိဥသ့ဥတဖဥအခိဥအနဥ

၀့ႈတကူဥသီခါကရ႕ခိဥက်႕ႈ

Source: Living a Crisis with hope

A time to stretch our imagination and intelligence – to learn in new ways, to prepare for a changed world. By Charles Bo (9-May 2020)