တႈဒုးတႈဎၚအမ့ႈအတီအတႈဘ်႕အဂ့ႈ(၃၀.၆.၂၀၂၁)

တႈအိဥမူလ႕တႈတီတႈလိၚဒီးတႈမုဏတႈခုဥအပူၚ။(၃၀.၆.၂၀၂၁)

ဒီပုႈ၀ဲႈပွၚဒိကနဥတႈဖိသ့ဥဧ႕ယတနံၚလ႕တႈအိဥမူလ႕တႈတီတႈလိၚဒီးတႈမုဏတႈခုဥအပူၚပကနဥဟူဘဥန့ဥယမ့ႈ၀ဲဒဥThe Just War Theory တႈဒုးတႈဎၚအမ့ႈအတီအတႈဘ်႕အဂ့ႈန ့ဥလီၚ ။ဒီပုႈ၀ဲႈသ့ဥဧ႕ယ တႈလ႕တႈဒုးတႈဎၚန ့ဥ ယတမ့ႈဂ့ၚလ႕ ပွၚကညီသ့ဥတဖဥခဲလ႕ဏအဂီႈန ့ဥဘဥ။ တႈလ႕တႈဒုးတႈဎၚ မ့ႈကဲထီဥတဘ်ီဘ်ီ န ့ဥဒီး ယပထံဥဘဥဒဥတႈဖွီဥတႈနးယတႈသံတႈ၀ီ ယတႈလီၚဒိလီၚဎြၚတဖဥ န ့ဥတမ့ႈတူႈခီဥဘဥဒဥထဲ ပွၚဒုးလိဏသးတဂၚဒီးတဂၚ ယထံကီႈတဘ့ဥဒီးတဘ့ဥယတကလုဏဒီးတကလုဏယတဒူဥဒီးတဒူဥအပူၚန ့ဥဘဥယပွၚတူႈခီဥဘဥဒဥခဲလ႕ဏန ့ဥလီၚ ။ တႈလ႕အအ႕ကတ႕ႈပွၚတူႈခီဥဘဥန ့ဥယမ့ႈပွၚလ႕ အတႈကမဥတအိဥတဖဥဘဥတူႈခီဥဘဥတႈနးတႈဖွီဥန ့ဥလီၚ ။

ပွၚစီဆွံစီၚ Augustine န ့ဥ မ့ႈ၀ဲပွၚမံၚဟူသဥဖ်ါတဂၚလ႕ ဘဥဃးဒီးဎြၚဂ့ႈပီညါ န ့ဥလီၚ။အ၀ဲစံး၀ဲဒဥလ႕ယ တႈလ႕တႈဒုးတႈဎၚန ့ဥ ကဘဥမ့ႈယကဘဥကဲထီဥ၀ဲဒဥလ႕ တႈဂ့ႈအက်ိၚ အမ့ႈအတီယအဘဥအပူၚန ့ဥလီၚ ။အ၀ဲထံဥ၀ဲ တႈဒုးတႈဎၚဒီးတႈမၚအ႕တႈတဖဥန ့ဥယမ့ႈဒဥတႈမၚသူဥအုးသးအုးပွၚ ဒိဥဒိဥတမံၚန ့ဥလီၚ ။ပကဘဥဟးဆွဲး၀ဲဒဥလီၚ ။ပမ့ႈဟးဆွဲးန ့ဥဒီးတႈအံၚ မ့ႈပဒီဒါ ကဟုကဎဏ ပွၚသရူးကမဥတအိဥဘဥတဖဥခဲလ႕ဏအဂီႈ န ့ဥလီၚ ။ ဒ္န ့ဥအသိးဒီးပွၚစီဆွံစီၚ Augustine ဟံးန ့ႈ၀ဲဒဥတႈသ့ဥညါနႈပ႕ႈယတႈကူဥတႈဆး လ႕ Roman ethic အပူၚဒီးပဏဖ်ါထီဥ၀ဲဒဥ အတႈသူဥအိဥသးအိဥ လ႕ တႈဘ်႕တဖဥ မ့ႈဒ္အံၚန ့ဥလီၚ။

ဒ္သိးပကဟုကဎဏ ဒီဒါန ့ႈ၀ဲ ပွၚလ႕အသရူးကမဥတအိဥဘဥတဖဥအဂီႈန ့ဥယတႈဒုးတႈဎၚတႈဘ်႕ က်ဲတဖဥအံၚန ့ဥ မ့ႈအရ့အကါဒိဥမးလ႕ ပဂီႈန ့ဥလီၚ ။တႈဘ်႕ခဲလ႕ဏတဖဥအံၚ မ့ႈ၀ဲဒဥယ တႈဒုးတႈဎၚအတီအလိၚ Just war န ့ဥလီၚ ။ စးထီဥသီအခါန ့ဥဒီးအတႈဘ်႕သ့ဥတဖဥအံၚ ပွၚတူႈလိဏအီၚတသ့န ့ဥဘဥယလ႕ခံဒီး ပွၚတူႈလိဏစူးကါအတႈဘ်႕တဖဥအံၚမးတကးဒ္ဘဥယပွၚစီဆွံSt.Thomas Aquinas သနဏက့ တူႈလိဏ၀ဲဒဥအတႈဘ်႕တဖဥအံၚန ့ဥလီၚ ။ဒီပုႈ၀ဲႈပွၚဒိကနဥတႈဖိသ့ဥဧ႕ယတႈလ႕တႈဒုးဎၚအမ့ႈအတီအတႈဘ်႕အံၚ သနူအံၚအိဥ၀ဲဒဥတႈဘဥတူႈလိဏ ခံမံၚန ့ဥလီၚ ။

(၁) တ႕တထံဥန ့ဥမ့ႈ၀ဲဒဥယတႈလ႕တႈဟးဆွဲးတႈဒုးတႈဎၚဒီးတႈမၚအ႕မၚသီတႈန ့ဥယမ့ႈဒဥတႈဒုးတႈဎၚအမ့ႈအတီန ့ဥလီၚ ။ပတမၚဘဥဒိဘဥထံးဘဥပွၚ နီတဂၚန ့ဥဘဥ ။ဒီးတုၚဒဥလ႕ ပဒူဥပဒါ သနဏက့န ့ဥယပတဘဥမၚဘဥဒိအီၚဘဥန ့ဥလီၚ ။ဒ္ကစႈခရံဏစံး၀ဲအသိး Love your enemies ,do good to those who hate you,bless those who curse you,pray for those who abuse you မ့ႈလ႕ လူၚကဥ(၆း၂၇)အပူၚန ့ဥလီၚ ။ အဲဥသုဒူဥသုဒါတက့ႈ ယပွၚလ႕အသးဟ့သုတဖဥန ့ဥ မၚဂ့ၚအီၚန ့ဥတက့ႈယပွၚလ႕အဆိဥဃီသုတဖဥန ့ဥ ဆိဥဂ့ၚအီၚတက့ႈ ယပွၚလ႕အမၚတရီတပါသုတဖဥန ့ဥ ထုကဖဥန ့ႈအဂီႈတက့ႈန ့ဥလီၚ ။တႈအံၚမ့ႈ၀ဲ just war တႈဒုးလ႕အမ့ႈတီန ့ဥလီၚ ။

(၂) ခံတထံဥန ့ဥ မ့ႈ၀ဲဒဥယတႈလ႕တႈအဲဥတႈကြံန ့ဥ ကိး၀ဲဒဥ ပွၚခရံဏဖိသ့ဥတဖဥဒ္သိးယကမၚကတီႈယကၾတီဃဏ၀ဲဒဥယပဒူဥပဒါလ႕ကမၚအ႕မၚသီပွၚလ႕ယပွၚသရူးကမဥတအိဥတဖဥအဖီခိဥန ့ဥလီၚ ။ဒီပုႈ၀ဲသ့ဥဧ႕ယပမ့ႈလူၚပိဏမၚထြဲကစႈခရံဏအတႈကတိၚအံၚန ့ဥဒီးတႈအ႕တႈသီန ့ဥကကတ႕ႈ၀ဲဒဥဒီး တႈမုဏတႈခုဥန ့ဥကအိဥထီဥ၀ဲဒဥန ့ဥလီၚ ။