တႈအိဥဖွိဥကရ႕အတႈစံဏစိၚတဲစိၚ ဘဥတႈပဏဖ်ါထီဥအီၚလ႕ ပါဒိဥ Fr. Jerome Win Shwe Kyi

Church History delivered by Fr. Jerome Win Shwe Kyi in 9^th Annual Meeting of NCBAC 2018

Translated into Karen Language

တႈအိဥဖွိဥကရ႕ အတႈစံဏစိၚတဲစိၚ လ႕ သီခါ Jerome Win Shwe Kyi

တႈအိဥဖွိဥကရ႕အတႈစံဥစိၚတဲစိၚ ဘဥဃးဒီး Martin Luther Reformation (Martin Luther အတႈလဲလိဏကြံဏတႈ) ဘဥတႈစးထီဥအီၚ ဖဲနံဥကဎၚဖွိဥ ၁၆ အကတီႈ ဖဲထံရူႈကီႈသဲးယ တႈဘူဥတႈဘါယ တႈကူဥဘဥကူဥသ့ လုလဏဆဲးလၚသ့ဥတဖဥ အတႈအိဥအသး တဂ႕ႈတက်႕ႈ၀ဲ အိဥ၀ဲဒီးတႈပူထီဥလီထီဥ သ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ။ တႈအိဥအသးဒ္အံၚ အဆိကတ႕ႈ စးထီဥ၀ဲလ႕ကီႈ Germany နဥ့လီၚ။ ဒီးဖဲလ႕ထံကီႈအံၚအပူၚ ပွၚလ႕အတီခိဥရိဥမဲ တႈပူထီဥလီထီဥမ့ႈ၀ဲ Martin Luther နဥ့လီၚ။ ဖဲနဥ့အကတီႈ တႈအိဥဖွိဥကရ႕ဖိဒီး တႈအိဥဖွိဥကရ႕ခိဥနဥသ့ဥတဖဥ အဘ႕ႈစ႕ၚ တႈပဏသူဥပဏသးတလ႕တပွဲၚ တဘဥလိဏဖိးဒ့လိဏသး အသးအိဥစ႕ႈဆ႕၀ဲလ႕ တႈဟီဥခိဥခ်႕သ့ဥတဖဥအဖီခိဥ တႈသ့ဥတဖဥလ႕အတဘဥလိဏအသးဒီး တႈသိဥတႈဘ်႕သ့ဥတဖဥအဃိယ တႈလဲလိဏအသး (Reformation) အိဥထီဥ၀ဲနဥ့လီၚ။

အဆိကတ႕ႈ ကပဏဖ်ါထီဥ၀ဲ ပွၚလ႕အစးထီဥတ့ႈလံ၀ဲ တႈလဲလိဏကြံဏတႈ အခိဥအနဥ Martin Luther အဂ့ႈနဥ့လီၚ။ တႈအိဥဖွိဥကရ႕ အတႈစံဏစိၚတဲစိၚ မ့ႈတႈလ႕အကါဒိဥ၀ဲ လ႕ပဂီႈနဥ့လီၚ။ Martin Luther အိဥဖ်ဲဥထီဥ၀ဲဖဲ ၁၄၈၃ အနံဥ လါ November 10 သီ အပႈမ့ႈ၀ဲ Hans Luther ဒီး အမိႈမ့ႈ၀ဲ Margarethe ဒီးမ့ႈ၀ဲဖိ၀ဲႈကိ နဥ့လီၚ။ အိဥဖ်ဲဥထီဥအမုႈနံၚ၀ံၚ လ႕ခံတနံၚ ဖဲတႈမၚလၚကပီၚ ပွၚစီဆွံ Martin လ႕ Tour အမုႈနံၚအပူၚ ဒိးနဥ့ဘဥ၀ဲ တႈသ့စီနဥ့လီၚ။ အပႈမ့ႈပွၚခူဥထုးထီဥတႈလ႕ ဟီဥခိဥလဏတဂၚနဥ့လီၚ။ အပႈအိဥဒီးတႈပညိဏဖးဒိဥ လ႕ဖိခြါအံၚအဖီခိဥ နဥ့လီၚ။ ဆ႕မုႈလဏ၀ဲဒ္သိး မုႈတနံၚကကဲထီဥ၀ဲ ပီႈရီတဂၚ ဒီးဆွ႕အီၚဆူကေိဒိဥကေိထီနဥ့လီၚ။  ဖဲအသးအိဥ ၁၇ နံဥအကတီႈ မ့ႈလ႕အအိဥဒီးတႈသ့တႈဘဥ အခိဥႏူႈဂ့ၚ၀ဲလ႕တႈမၚလိအဂီႈ အဃိ သ့ႏုႈလီၚ၀ဲဆူဖေဥစိမိ လ႕ကီႈ Germany အပူၚ လ႕တႈမၚလိမၚဒိးအဂီႈ နဥ့လီၚ။ မုႈတနံၚ ဖဲအဟဲက့ၚ၀ဲဆူတႈမၚလိအကေိ ဖဲအနံၚသဘ့်၀ံၚအလီႈခံ ဖဲ ၁၅၀၅ အနံဥ လါဎူလံဥ ၂ သီအမုႈနံၚ ဖဲအတႈက့ၚ၀ဲလ႕က်ဲဖီခိဥအကတီႈ လ႕တႈတနီႈသူဥပဏသးအပူၚ မူခိဥစူၚလီၚ၀ဲ ဖးဒိဥညါ  ကလံၚတြၚဆူဥ၀ဲ လီ၀ဥဒံးအါ၀ဲ ခီဖ်ိထံဥဘဥ၀ဲတႈသ့ဥတဖဥအံၚ ၀ံၚအလီႈခံ တႈပ်ံၚတႈဖုးအိဥထီဥ၀ဲလ႕အသးပူၚ ဃ့ထုကဖဥ၀ဲဒ္သိး အကအိဥပူၚဖ်ဲး၀ဲဒီး န’ဆ႕ႈတႈတတ႕ႈတနါသ့ဥတဖဥအံၚ ၀ံအလီႈခံ ဎကအိဥမူ ဟ့ဥလီၚဎသးဒ္ ရသ့းတဂၚအသိး အဂီႈ အ႕ႈလီၚအီလီၚ၀ဲနဥ့လီၚ။ မၚလ႕ပွဲၚတႈဒ္ အတႈအ႕ႈလီၚအီလီၚ အိဥ၀ဲအသိးနဥ့လီၚ။ မ့ႈလ႕တႈအံၚအဃိ ႏုႈလီၚ၀ဲဆူ ကီႈGermany, ပွၚစီဆွံ Augustine ရသ့းသ့ဥတဖဥအိဥ၀ဲတႈလီႈကေိ အပူၚ ၁၅၀၅ ဎူလံဥ ၁၇ သီအမုႈနံၚ နဥ့လီၚ။ အခီပညီ စးထီဥမၚလိမၚဒိးအသးဒ္ တႈသိဥလိဒုးကဲထီဥသီခါကေိဖိ တဂၚအသိးနဥ့လီၚ။

ဖဲအအိဥ၀ဲဒ္ တႈသိဥလိဒုးကဲထီဥသီခါကေိဖိတဂၚအသိးလံၚလံၚအကတီႈ တႈလီၚတိဥလီၚဆီအိဥ၀ဲဒီးအီၚ ဒ္အမ့ႈ တႈဒုဥတႈအီဥယ တႈထုကဖဥတႈယ တႈလဲၚဘူဥဘါတႈဆူတႈလီႈအဂၚယ ဒီးတႈဒိးနဥ့တႈပ်ႈတႈကမဥ တႈသ့ဥတဖဥအံၚ က်ဲးစ႕ၚမၚ၀ဲတႈသ့ဥတဖဥအံၚ ဂ့ၚဂ့ၚဘဥဘဥနဥ့လီၚ။ ဖဲ ၁၅၀၇ နံဥ လါ အ့ၿဖ’ ၃ သီအမုႈနံၚ အသီခါကရ႕ခိဥ Bishop Jerome ဒုးကဲထီဥအီၚလ႕သီခါတဂၚနဥ့လီၚ။ မၚနဥ့၀ဲ တႈမၚလၚကပီၚအီၚ Bachler Degree လ႕တႈမၚလိလံဏစီဆွံအဖီခိဥ ဖဲ ၁၅၀၈ လါမးခေ္ ၉ သီအမုႈနံၚယ ဒီးတႈမၚလၚကပီၚအီၚလ႕အမ့ႈ Doctor Of Theology တခီ မၚနဥ့၀ဲဖဲ ၁၅၁၂ လါ October ၁၇ သီအမုႈနံၚ နဥ့လီၚ။ တႈအံၚ၀ံၚအလီႈခံ ဘဥတႈဟ့ဥလီၚအီၚမူဒါ ဒ္သိးအကမ့ႈသရဥသိဥလိတႈတဂၚ ဖဲ University Of Westenburg  ၁၅၁၂ လါ October ၂၁ သီနဥ့လီၚ။ အအံၚမ့ႈ၀ဲအတႈအိဥမူ လ႕အဆိအခါ အပတီႈနဥ့လီၚ။

အခဲအံၚပကနဥဟူဘဥ အတႈတဘဥလိဏလ႕ၚအသးဒီးတႈအိဥဖွိဥကရ႕ အတႈဂ့ႈသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ။ ဖဲ ၁၅၁၆ အနံဥ Dominican အသီခါတပါ လဲၚတုၚ၀ဲဆူ ကီႈ Germany နဥလီၚ။ အတႈဟဲတုၚ၀ဲဆူ ထံကီႈအံၚအပူၚ အတႈဂ့ႈမ့ႈ၀ဲဒ္သိး အကလဲလိဏ၀ဲ ကဆါဘဥ၀ဲတႈကြဲးနီႈကြဲးဃါသ့ဥတဖဥလ႕အဘဥဃးဒီး Indugentia တႈပ်ဲပူၚပွၚလ႕တႈကမဥ နဥ့လီၚ။ တႈပညိဏလ႕ အကလဲလိဏ၀ဲတႈကြဲးနီႈကြဲးဃါသ့ဥတဖဥအံၚ မ့ႈ၀ဲလ႕ တႈမၚဂ့ၚထီဥက့ၚ ကီႈ Italy St. Peter Basilica တႈဘါသရိဏဖးဒိဥ အဂီႈ ဒီးဖဲ Martin Luther သ့ဥညါ၀ဲတႈဂ့ႈအံၚအခါ ဒုးသ့ဥညါ၀ဲ အသီခါကရ႕ခိဥက်႕ႈ Albert နဥ့လီၚ။ ဖဲ ၁၅၁၇ အနံဥ လါ October ၃၁ သီအမုႈနံၚ တခ်ဳးလ႕ ပွၚစီဆွံသ့ဥတဖဥအဘူဥနံၚ ဟဲတုၚဒ္၀ဲ တသီအပူၚ လဲၚပဏဖ်ါထီဥ၀ဲ အတႈဂ့ႈ ၉၅ ထံဥနဥ့လီၚ။ ဒီးတႈဂ့ႈအံၚ ထုးနဥ့၀ဲ ပွၚကမ်႕ႈဖိသ့ဥတဖဥ အသူဥအသးနဥ့လီၚ။ ဖဲလ႕အတႈဂ့ႈ ၉၅ ထံဥအံၚအပူၚ ပဏဖ်ါထီဥ၀ဲတႈလ႕အဘဥဃးဒီး တႈအိဥဖွိဥကရ႕ ဒီးဒုးဟူထီဥသါလီၚ၀ဲနဥ့လီၚ။ ဖဲ တႈဂ့ႈ ၉၅ ထံဥအက်ါ တႈဂ့ႈအနီႈဂံႈ ၈၆ ထံဥတထံဥ မ့ႈ၀ဲ ပွၚလ႕အကဲဒိဥကဲထီ ပႈပါ (Pope) အါနဥ့ ပွၚလ႕အထူး၀ဲတီၚ၀ဲလ႕ကီႈ Germany အပူၚ သ့ဥတဖဥ ဘဥမႏုလ႕ အလူၚဃုထ႕တႈမၚဘူဥလ႕ ပွၚဖွီဥဖိဎဏဖိသ့ဥတဖဥအအိဥလဲဥ နဥ့လီၚ။ ဘဥမႏုလ႕ အသ့ဘွီဂ့ၚထီဥ၀ဲ St.Peter Basilica တႈဘါသရိဏဖးဒိဥအံၚ လ႕အတႈထူးတႈတီၚသ့ဥတဖဥလဲဥ မ့ႈ၀ဲတႈဂ့ႈတထံဥနဥ့လီၚ။ ၁၅၁၇ October ၃၁ သီအမုႈနံၚ ပဏဖ်ါထီဥ၀ဲလ႕ တႈဘါသရိဏအမဲဥညါ နဥ့လီၚ။ အသီခါကရ႕ခိဥ Bishop Albert စ့ႈကီး ပဏဖ်ါထီဥကဒီးတႈဂ့ႈအံၚ ဆူ၀့ႈရိမ့ၚ ပႈပါအအိဥ နဥ့လီၚ။ တႈပဏဖ်ါထီဥတဂ့ႈဒ္အံၚဘဥဆဥ ပႈပါတခီ ၁၅၂၀ လါဎူၚ ၁၅ သီအမုႈနံၚ စံး၀ဲလ႕ Martin Luther အတႈဂ့ႈသ့ဥတဖဥအံၚ ကဘဥဆိကတီႈကြံဏ၀ဲ ဖဲအနံၚအသီ ၆၀ အတီႈပူၚနဥ့လီၚ။ မ့ႈလ႕ Martin Luther တပဏကတီႈကြံဏ အတႈဒုးဟူထီဥသါလီၚ အတႈဂ့ႈသ့ဥတဖဥအံၚအဃိ ဖဲ ၁၅၁၂ လါဎႏူၚအါရံၚ ၃ သီအမုႈနံၚ ပႈပါ Leo X ဂၚတဂၚ ထုးထီဥကြံဏအီၚလ႕ တႈအိဥဖွိဥကရ႕အပူၚ နဥ့လီၚ။ Martin Luther ဖ်ီိလိဏအသးဒီး  Catherine လ႕အမ့ႈတ့ႈလံ၀ဲဖံ၀ါတဂၚ ဖဲ ၁၅၂၅ လါဎူၚ ၁၃ အမုႈနံၚ နဥ့လီၚ။ မၚနဥ့၀ဲဖိ ၆ ဂၚ နဥ့လီၚ။ ဖဲပကြႈအတႈတ့လိဏဖ်ီလိဏအသးအခါ ပထံဥ၀ဲလ႕ အဲဥဒိးစံး၀ဲ သီဘူဥသီခါသ့ဥတဖဥ သ့ဒိးတ့ဒိးဖ်ီအသး နဥ့လီၚ။ Martin Luther အတႈသိဥတႈသီ လ႕အကရ႕ကရိထီဥတႈအဂီႈ အတႈခီဥထံးမ့ႈ၀ဲလ႕ ကရ႕မိႈပွႈအံၚအပူၚနဥ့လီၚ။ ဘဥဆဥမ့ႈ၀ဲ အတႈမၚလီၚဆီတႈနဥ့လီၚ။ ဖဲ ၁၅၂၉ အနံဥ ထုးထီဥရၚလီၚ၀ဲ လံဏလ႕ သီဘူဥသီခါဒီးတႈအိဥဖွိဥသရဥယသရဥမုႈသ့ဥတဖဥအဂီႈလ႕အမ့ႈ၀ဲ Last Catechism ဒီး ထုးထီဥရၚလီၚ၀ဲ လံဏတဘ့ဥလ႕အမ့ႈ၀ဲ Small Catechism လ႕အပွၚကမ်႕ႈဖိသ့ဥတဖဥအဂီႈ နဥ့လီၚ။ ၁၅၄၆ လါ February ၁၈ သီအမုႈနံၚယ ဖဲအသးအိဥ၀ဲ ၆၃ နံဥအကတီႈ အသးသမူဟးထီဥ၀ဲ နဥ့လီၚ။ အအံၚမ့ႈ၀ဲ Martin Luther အတႈအိဥမူအဂ့ႈနဥ့လီၚ။

အတႈစံးကတိၚတႈသ့ဥတဖဥမ့ႈ၀ဲ Salvation and Eternal Life are not earned by good deeds. But are received only as a free gift of Gods Grace. တႈဒိးနဥ့ တႈအုဥက့ၚခီဥက့ၚ ဒီးတႈမူအထူအဎိၚ တမ့ႈ၀ဲလ႕ ပွၚကညီသ့ဥတဖဥအတႈမၚ၀ဲ တႈဂ့ၚတႈ၀ါသ့ဥတဖဥအဃိဘဥဒီး မ့ႈဒဥဎြၚအတႈဟ့ဥကလီတႈ ဎြၚအတႈဆိဥဂ့ၚဆိဥ၀ါ နဥ့လီၚ။

The bible is the only source of divinely revealed knowledge from God. လံဏစီဆွံ မ့ႈ၀ဲတႈဂ့ႈခီဥထံးထဲတမံၚဧိၚ ဘဥဃးဒီးတႈသ့ဥညါနဥပ႕ႈထူဂ့ႈဎြၚဂ့ႈ လ႕အဘဥတႈပဏဖ်ါထီဥအီၚလ႕ ဎြၚနဥ့လီၚ။

ခီဖ်ိအတႈအိဥဒူဥခ်႕လိဏအသးဒီး သီဘူဥသီခါအတႈအိဥမူအိဥဂဲၚအဃိ တႈအိဥဖွိဥကရ႕ဖိခဲလ႕ႈသ့ဥတဖဥ အိဥ၀ဲဒီးသီဘူဥသီခါအတႈကဲ ကိးဂၚဒဲးအဂ့ႈ စံး၀ဲနဥ့လီၚ။ တလိဏလ႕ ပွၚကဘဥဒိးနဥ့ သီဘူဥသီခါအတႈကဲဘဥအဂ့ႈ စံး၀ဲနဥ့လီၚ။

တႈပဏထီဥပဏထီ ထူကလုႈဎြၚကထါလ႕အမ့ႈ၀ဲ လံဏစီဆွံ၀ံၚအလီႈခံ တႈဘူဥထီဥဘါထီဥဎြၚဒီး တႈစံးထီဥပႀတ႕ၚဎြၚ မ့ႈတႈလ႕အရ့ဒိဥကတ႕ႈအဂ့ႈ စံး၀ဲနဥ့လီၚ။

အတႈတ့တႈဖ်ီ ကဲထီဥ၀ဲဒ္ဒိတဲႈတမံၚလ႕ သီခါသ့ဥတဖဥ ကဒိးနဥ့တႈတ့တႈဖ်ီ အဂီႈ နဥ့လီၚ။ တႈသ့ဥတဖဥအံၚမ့ႈ၀ဲ Martin Luther အတႈဖံးတ့ႈမၚတ့ႈတႈ သ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ။

ဖဲ နံဥကဎၚဖွိဥ ၁၆ အကတီႈအပူၚစ့ႈကီး ပွၚလ႕အဒုးအိဥထီဥကဒီး တႈမၚသီထီဥက့ၚတႈတဂၚ မ့ႈ၀ဲ Henry ဃိးဂၚတဂၚ လ႕အမ့ႈ ကီႈအဲကလံးအစီၚပၚတဂၚ နဥ့လီၚ။ အိဥဖ်ဲဥထီဥ၀ဲဖဲ ၁၄၉၁ လါဎႏူၚအါရံၚ ၂၈ သီ ၀ံၚဒီး ၁၅၄၇ ဎႏူၚအါရံၚ ၂၁ ဖဲအသးပွဲၚထီဥ၀ဲ ၅၆ နံဥအမုႈနံၚ အသးသမူကတ႕ႈ၀ဲနဥ့လီၚ။ လ႕အဒူဥဖိထ႕ဖိအပူၚ မ့ႈ၀ဲဖိခံဂၚတဂၚနဥ့လီၚ။ ဖိ၀ဲႈကိ ကဘဥမ့ႈပွၚလ႕ အကဘဥဒိးနဥ့ စီၚလိဏစီၚပၚအလီႈအလၚအဃိ ဖိ၀ဲႈကိ အိဥကတဲႈကတီၚအသးလ႕ လီႈဒိဥလၚထီအံၚအကတီႈ အ၀ဲအိဥ၀ဲဒီး တႈဂ့ႈလ႕အဘဥဃးဒီး တႈဘူဥတႈဘါသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ။ ဘ်႕လီၚဒဥအသးလ႕ တႈဘူဥတႈဘါ အတႈဂ့ႈတႈပီႈ သ့ဥတဖဥအပူၚနဥ့လီၚ။ အ၀ဲႈခြါ Arthur ဒိးတ့လိဏဖ်ီလိဏအသးဒီး Catherine of Argon, Daught of Spanish Ruler Ferdinand ၁၅၀၁ လါနိ၀့ဘ႕ႈအပူၚ နဥ့လီၚ။ ဖ်ီအသး ၅ လါပူၚကြံဏ၀ံၚအလီႈခံ အ၀ဲႈခြဲ Arthur အသးသမူဟးထီဥ၀ဲ လ႕တႈတနီႈသူဥပဏသးအပူၚ နဥ့လီၚ။ မ့ႈလ႕အ၀ဲႈခြါတအိဥလ႕ၚ၀ဲအဃိ ဖိခံဂၚတဂၚ မ့ႈပွၚလ႕အကဒိးနဥ့၀ဲ စီၚပၚအလီႈအလၚ နဥ့လီၚ။ ဖဲအသးအိဥ၀ဲ ၁၇ နံဥအကတီႈ မၚနဥ့၀ဲ ကီႈအဲကလံးအစီၚပၚ အလီႈအလၚနဥ့လီၚ။ မၚနဥ့၀ဲလီႈဒိဥလၚထီ ၆ လါ၀ံၚအလီႈခံ ဟံးနဥ့၀ဲအ၀ဲႈခြါအမါ Catherine နဥ့လီၚ။ လ႕ခံသ့ဥညါက့ၚ၀ဲလ႕ အတႈတ့လိဏဖ်ီလိဏအသးအံၚ တမ့ႈတႈလ႕ အႀက႕း၀ဲဘဥ၀ဲဘဥနဥ့လီၚ။ မ့ႈအ၀ဲခြါအမါ မ့ႈပွၚလ႕အဘဥဃးဒီးအဒူဥဖိထ႕ဖိ တႈဖ်ီလိဏသးအံၚ ဒူဥခ်႕လိဏအသးဒီးဎြၚအတႈသိဥတႈသီ ဖဲအမၚနဥ့၀ဲအဖိသ့ဥတဖဥအခါ သံကြံဏ၀ဲတဂၚ၀ံၚတဂၚ တဂၚ၀ံၚတဂၚ ဒီးစံး၀ဲလ႕ဎြၚသိဥဃီဥအီၚ တႈမၚတႈသ့ဥတဖဥ မ့ႈတႈလ႕အကမဥ၀ဲသ့ဥတဖဥအဂ့ႈ သ့ဥညါ၀ဲ နဥ့လီၚ။ ဘဥဆဥ မၚနဥ့ဘဥ၀ဲဖိမုႈဖိတဂၚ လ႕အမံၚမ့ႈ၀ဲ Mary နဥ့လီၚ။ သ့ဥညါလီၚက့ၚအသး၀ံၚအလီႈခံ ပဏလီၚအသးဒ္သိး အကအိဥလီၚဖး၀ဲဒီး Catherine နဥ့လီၚ။

ဖဲ Martin Luther ထီဒါ၀ဲတႈအိဥဖွိဥကရ႕အကတီႈ စီၚပၚ Henry စံး၀ဲလ႕ Martin Luther အတႈဖံးတႈမၚတႈသ့ဥတဖဥ မ့ႈတႈလ႕အကမဥ၀ဲယ ပႈပါ Leo X စ့ႈကီး ဒုးဟူထီဥသါလီၚအီၚဒ္ ပွၚလ႕အကဟုကဎဏ တႈစူဥတႈနဏတဂၚ ဖဲ ၁၅၂၁ အနံဥနဥ့လီၚ။ ဘဥဆဥယ ဖဲဆ႕ကတီႈဟဲတုၚ၀ဲအခါ လ႕စးထီဥထီဒါ၀ဲ တႈအိဥဖွိဥကရ႕အဂီႈ တႈဂ့ႈတႈက်ိၚသ့ဥတဖဥ အိဥထီဥ၀ဲနဥ့လီၚ။

ပွၚလ႕အကဟံးနဥ့က့ၚကဒီး အစီၚပၚအလီႈအလၚအဂီႈ ဖိပိဏခြါတအိဥ၀ဲဘဥနဥ့လီၚ။ ဆ႕မၚနဥ့၀ဲ ဖိပိဏခြါအဃိ ဃုထံဥနဥ့ကဒီးပိဏမုႈတဂၚ ထံဥနဥ့ဘဥ၀ဲပိဏမုႈတဂၚ နဥ့လီၚ။ က်ဲးစ႕ၚ၀ဲဒ္သိး ကသ့တ့လိဏဖ်ီလိဏအသးဒီးပိဏမုႈအံၚ ဒီးပဏဖ်ါထီဥ၀ဲတႈဂ့ႈတႈက်ိၚဆူပႈပါအအိဥ ဒ္သိးပႈပါကပ်ဲအီၚလ႕ အတ့ဖ်ီအသးလ႕ညါတဘ်ီ တမ့ႈ၀ဲတႈလ႕အႀက႕း၀ဲဘဥ၀ဲ အဂ့ႈနဥ့လီၚ။ ဘဥဆဥ ပႈပါတပ်ဲအီၚဘဥနဥ့လီၚ။ တဒိးနဥ့ဘဥ၀ဲ တႈခြဲးတႈဎဏလ႕ပႈပါအအိဥဘဥဆဥယ မၚနဥ့ဘဥ၀ဲတႈခြဲးတႈဎဏလ႕ ထံကီႈပွၚနဥ့စိနဥ့ကမီၚ သ့ဥတဖဥအအိဥ နဥ့လီၚ။ စံး၀ဲဒ္သိး စီၚပၚကပဏတတ့ႈကြံဏ တႈစူဥတႈနဥလ႕၀့ႈရိမ့ၚတႈအိဥဖွိဥကရ႕ ဒီးပ႕ဘဥဆွ႕ဘဥ ကီႈအဲကလံးလ႕အကစႈဒဥ၀ဲအဂီႈ နဥ့လီၚ။ ဒ္သိးအကတီခိဥရိမဲတႈလ႕ အဘဥဃးဒီးနီႈခိဒီးနီႈသးခံမံၚလ႕ႈ လ႕ထံကီႈအပူၚအဂီႈ ထံရူႈကီႈသဲးခိဥနဥသ့ဥတဖဥ ဟ့ဥလီၚတႈစိတႈကမီၚလ႕ အစုပူၚနဥ့လီၚ။ ဒ္နဥ့ဒီး ပဏတ့ႈကြံဏ၀ဲတႈအိဥဖွိဥကရ႕ တ့ဖ်ီအသးဒီးပိဏမုႈလ႕အဃုထ႕ထီဥ၀ဲ ဖဲ ၁၅၃၃ အနံဥ လါဎႏူအါရံၚအပူၚ ဒီးမၚနဥ့၀ဲဖိမုႈတဂၚ လ႕အမံၚမ့ႈ၀ဲ Elizabeth နဥ့လီၚ။ လ႕အတႈအိဥမူအပူၚ တ့ဖ်ီအသး ၆ ဘ်ီနဥ့လီၚ။ ပွၚခံဂၚသ့ဥတဖဥဘဥတႈမၚသံကြံဏအီၚ မ့ႈလ႕ပွၚစံးလ႕ အတတီတလိၚ၀ဲလ႕ တႈတ့တႈဖ်ီအတႈအ႕ႈလီၚအီလီၚ အဖီခိဥအဃိနဥ့လီၚ။ Henry ၈ ဂၚတဂၚ အံၚ ၁၅၄၇ ဎႏူၚအါရံၚ ၂၈ သီ ဖဲအသးအိဥ၀ဲ ၅၆ နံဥအကတီႈ အသးသမူဟးထီဥ၀ဲနဥ့လီၚ။ ၀ံၚအလီႈခံ အဖိခြါ Edward VI လ႕အမၚနဥ့၀ဲဒီး ပိဏမုႈသ႕ဂၚတဂၚအံၚ ဟံးနဥ့၀ဲအလီႈအလၚ နဥ့လီၚ။ ဘဥဆဥမ့ႈဒဥ၀ဲထဲ ၆ နံဥအကတီႈနဥ့လီၚ။ အဖိမုႈ Mary လ႕အမၚနဥ့၀ဲဒီး အမါအဆိကတ႕ႈ ပ႕၀ဲထံကီႈ ၅ နံဥနဥ့လီၚ။ ဖဲ Mary ပ႕၀ဲထံကီႈအကတီႈ ဟံးနဥ့က့ၚတႈလ႕အဘဥဃးဒီး ကဲးသလံးတႈအိဥဖွိဥအတႈသိဥတႈသီသ့ဥတဖဥ ဘဥဆဥ မ့ႈဒဥ၀ဲထဲ ၅ နံဥအကတီႈနဥ့လီၚ။ ၅ နံဥ၀ံၚအလီႈခံ Elizabeth တ႕တဂၚ လ႕အမၚနဥ့၀ဲဒီးအမါခံဂၚတဂၚ ပ႕ဘဥဆွ႕ဘဥ၀ဲထံကီႈ မ့ႈပွၚလ႕အပ႕ဘဥတႈ အနံဥအါအလါအါ၀ဲတဂၚနဥ့လီၚ။

ပမ့ႈကြႈထံကဒီး စီၚပၚ Henry အတႈအိဥမူအိဥဂဲၚဒီး တကပၚအိဥ၀ဲဒီးတႈစိတႈကမီၚ အိဥ၀ဲဒီးက်ိဏစ့တႈထူးတႈတီၚ အိဥဒီးတႈလ႕တႈပွဲၚအါမံၚ အဃိ ဟးထီဥကြံဏ၀ဲလ႕တႈအိဥဖွိဥကရ႕အပူၚနဥ့လီၚ။

ပွၚသ႕ဂၚတဂၚမ့ႈ၀ဲ John Kelvin နဥ့လီၚ။ မ့ႈ၀ဲပွၚကီႈ France ဖိတဂၚနဥ့လီၚ။ ပွၚတ႕တဂၚ မ့ႈ၀ဲလ႕ကီႈ Germany ခံဂၚတဂၚမ့ႈ၀ဲလ႕ ကီႈအဲကလံး သ႕ဂၚတဂၚ မ့ႈ၀ဲလ႕ ကီႈ France နဥ့လီၚ။ မ့ႈ၀ဲ ပီႈရီလ႕အအိဥဒီးတႈကူဥသ့ အိဥဒီးတႈသ့ဥညါတႈလ႕ ထူဂ့ႈဎြၚဂ့ႈစ့ႈကီးနဥ့လီၚ။ ထီဥဒါ၀ဲတႈအိဥဖွိဥကရ႕ဖဲ ၁၅၃၀ ဒီးဘဥတႈလူၚဃိဥအီၚအဃိ ဃ့ႈပူၚကြံဏအသး လဲၚအိဥသဒ႕အသးဆူ ကီႈ Switzerland အ၀့ႈ Geneva နဥ့လီၚ။ ဘဥဆဥတအိဥ၀ဲလ႕တႈဘွဥ့တႈဘွီဥအပူၚဘဥဒီး က်ဲးစ႕ၚထီဒါတႈထီဘိနဥ့လီၚ။ ထုးထီဥ၀ဲလံဏတဘ့ဥဖဲ ၁၅၃၆ လ႕အမံၚမ့ႈ၀ဲ ခရံဏဖိအတႈဘူဥတႈဘါ အတႈသူဥထီဥ Institute Of Christian Religion ဒီးအမံၚဟူသဥဖ်ါ၀ဲလ႕တႈအံၚအဃိ ဒီးဘဥသူဥဘဥသး လ႕ပွၚအဒံအါဂၚနဥ့လီၚ။ ဃုသဥညါနဥပ႕ႈ၀ဲ လံဏစီဆွံအဂ့ႈအက်ိၚ ပဏလီၚ၀ဲတႈဂ့ႈတမံၚလ႕အမ့ႈ၀ဲ Predestination အခီပညီ ဎြၚပဏလီၚဆိပဏစ႕ၚ၀ဲ အတႈသုးတႈက်ဲၚလ႕ ပွၚတဂၚလဥလဥအဂီႈယ အိဥဆိပဏစ႕ၚလံ၀ဲလ႕ အတႈကူဥထီဥဖးလီၚတႈအပူၚအဂ့ႈ ဒုးဟူထီဥသါလီၚ၀ဲ နဥ့လီၚ။ Martin Busel လ႕ကီႈ Germany ကြဲမုႈအီၚ မ့ႈလ႕ ပွၚဘဥကီဘဥခဲလ႕အအိဥဟဲ၀ဲလ႕ ကီႈ France သ့ဥတဖဥအိဥ၀ဲအဃိ သ့လဲၚမၚတႈလ႕ ပွၚသ့ဥတဖဥအံၚအက်ါနဥ့လီၚ။ အသးသမူကတ႕ႈ၀ဲဖဲ ၁၅၆၄ လါမ့ၚ ၁၇ သီ လ႕ကီႈ Switzerland အပူၚနဥ့လီၚ။ အအံၚမ့ႈ၀ဲ ပွၚသ႕ဂၚတဂၚနဥ့လီၚ။

ပွၚလြံဥဂၚတဂၚအမံၚမ့ႈ၀ဲ Zwingli မ့ႈ၀ဲကီႈ Switzerland ဖိတဂၚနဥ့လီၚ။

Martin Luther = Germany

Henry VIII = England

John Kelvin = France

Zwingli         = Switzerland ပွၚသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ။

ဖဲ ၁၅၁၈ အနံဥ Zwingli မ့ႈ၀ဲတႈအိဥဖွိဥသရဥတဂၚ လ႕၀့ႈ Zurich နဥ့လီၚ။ ၁၅၂၂ စးထီဥထီဒါ၀ဲ တႈအိဥဖွိဥကရ႕နဥ့လီၚ။ လ႕တႈအိဥဖွိဥကရ႕အပူၚ တႈကီၚသူဥကီၚသးအဆ႕ကတီႈအိဥ၀ဲအံၚ တမ့ႈတႈလ႕အဂ့ၚ၀ဲဘဥအဂ့ႈ ယ တႈလူၚပိဏထြဲဒိကနဥ တႈသိဥတႈသီဖဲလ႕ တႈကီၚသူဥကီၚသးအဆ႕ကတီႈအပူၚသ့ဥတဖဥ မ့ႈတႈလ႕အခီပညီတအိဥ၀ဲအဂ့ႈ စံး၀ဲနဥ့လီၚ။ တႈဂီၚစီဆွံ တႈဂီၚစိးပ်ၚလ႕ပွၚသူအီၚလ႕ တႈဘူဥထီဥဘါထီဥတႈအပူၚသ့ဥတဖဥ တမ့ႈတႈလ႕ အႀက႕း၀ဲဘဥ၀ဲအဂ့ႈ စံး၀ဲနဥ့လီၚ။ ဒ္နဥ့ဒီးတႈဂ့ႈလ႕အမ့ႈ တႈဘူဥထီဥဘါထီဥတႈဂီၚတႈဖီဥသ့ဥတဖဥ ဘဥတႈပဏဖ်ါထီဥအီၚ ဖဲနဥ့အကတီႈ နဥ့လီၚ။ ပဏဖ်ါထီဥ၀ဲလ႕ သီဘူဥသီခါသ့ဥတဖဥႀက႕းလ႕ အထီဥဖိနဥ့မါနဥ့လီၚ။ အတႈပဏဖ်ါထီဥတႈဂ့ႈသ့ဥတဖဥ ဘဥတႈတူဥလိဏအီၚလ႕ ပွၚစွၚကိဏဖိနဥ့လီၚ။ ပွၚအါဂၚဒီးထံကီႈပဒိဥပပွႈသ့ဥတဖဥ တတူဥလိဏ၀ဲဘဥနဥ့လီၚ။ ဘဥဆဥက်ဲးစ႕ၚ၀ဲ သပွႈပွႈ ဒီးမ့ႈလ႕အတႈက်ဲးစ႕ၚတႈသ့ဥတဖဥအဃိ အထံအကီႈအံၚ လီၚဖး၀ဲခံခီ ဒီးကဲထီဥ၀ဲတႈလီၚမုႈလီၚဖးလ႕ ပွၚကမ်႕ႈဖိသ့ဥတဖဥအက်ါနဥ့လီၚ။ တႈသ့ဥတဖဥအံၚ မ့ႈတႈဂ့ႈလ႕ တႈအိဥဖွိဥကရ႕ အတႈလီၚမုႈလီၚဖး၀ဲ ကရ႕ကရိအလီၚဆီ၀ဲသ့ဥတဖဥ အတႈဟဲအိဥထီဥ၀ဲ တႈဂ့ႈမိႈပွႈသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ။

ပွၚလြံဥဂၚအံၚ မ့ႈပွၚလ႕ပႀက႕းသ့ဥညါအဂ့ႈအက်ိၚ လ႕တႈအိဥဖွိဥကရ႕ အတႈစံဏစိၚတဲစိၚအပူၚ နဥ့လီၚ။

တႈဂ့ႈတမံၚလ႕ Martin Luther အကတီႈ Dominican အသီခါတဂၚ လဲၚတုၚ၀ဲလ႕အအိဥ၀ဲတႈလီႈဒီး တႈရၚလီၚ၀ဲ တႈပ်ဲပူၚပွၚလ႕တႈကမဥ (Indulgencia) အတႈဂ့ႈ ဒီးတႈလဲလိဏတႈ မၚ၀ဲဒ္တႈဆါတႈပွၚ့တႈသ့ဥတဖဥ အဃိ တႈဂ့ႈကီအိဥထီဥ၀ဲနဥ့လီၚ။

မ့ႈပနဥပ႕ႈ၀ဲ Indulgentia အခီပညီဒ္လဲဥ။

Indulgentia အခီပညီမ့ႈ၀ဲ ဒ္အံၚနဥ့လီၚ။ ပလဲၚဆူသီခါအအိဥ လ႕တႈဒိးနဥ့တႈပ်ႈကြံဏပတႈကမဥအခါ သီခါပ်ႈကြံဏနဥ့ပတႈကမဥနဥ့လီၚ။ ဒီးတဘ်ီဃီ တႈလ႕ပမၚကမဥတ့ႈလံတႈသ့ဥတဖဥအဂီႈ စံး၀ဲဒ္သိးပကမၚ အိဥလ႕မူခိဥတႈထုကဖဥတဎုႈယ လ႕ထီဥပွဲၚထီဥတဎုႈ (ပစံးတႈကလိဏ) နဥ့လီၚ။

ဖဲအံၚတႈလီၚဆီအိဥ၀ဲဒ္အံၚနဥ့လီၚ။ ပစံးတႈကလိဏ ပမၚသံဘဥပွၚတဂၚ’’’အဒူဥဖိထ႕ဖိကပ်ႈကြံဏပတႈကမဥယ ကပ်ဲပူၚပွၚလ႕ပတႈမၚသံပွၚတဂၚအံၚအဃိ သ့ဥသ့ဥနဥ့လီၚ။ ဘဥဆဥထံကီႈအတႈသိဥတႈသီ တပ်ဲပူၚပွၚဘဥနဥ့လီၚ။

ဒ္သိးတႈကမဥလ႕ပွၚမၚတ့ႈလံအီၚသ့ဥတဖဥ ကဘဥတႈပ်ဲပူၚကြံဏအီၚလ႕ႈလ႕ႈဆ့ဆ့ လ႕တႈလိးက့ၚတႈတအိဥ၀ဲနီႈတမံၚလ႕ၚအဂီႈ Dominican အသီခါတဂၚ လဲၚဒီးဆါလီၚ၀ဲ တႈပ်ဲပူၚပွၚလ႕တႈကမဥ အလံဏဖိ (Indulgentia)ယ ဒီးတႈဂ့ႈအံၚ Martin Luther တူဥလိဏအီၚတသ့၀ဲ တကဲ၀ဲအဃိ တႈဂ့ႈကီဖးဒိဥ အိဥထီဥ၀ဲ ဒီးဒုးအိဥထီဥ၀ဲတႈမၚသီထီဥက့ၚတႈ Reformation နဥ့လီၚ။

ဆ႕ကတီႈအခဲအံၚစ့ႈကီး တဘ်ီလဏလဏ ဖဲအဘဥဆ႕ဘဥကတီႈအခါ ပႈပါ ဟ့ဥလီၚပွၚ တႈပ်ဲပူၚပွၚလ႕တႈကမဥ Indulgentia နဥ့လီၚ။ (ပစံးတႈကလိဏ) လဲၚဆူတႈလီႈတတီၚတီၚ လ႕တႈဘူဥထီဥဘါထီဥတႈအဂီႈယ သုကမၚနဥ့တႈပ်ဲပူၚသုလ႕သုတႈကမဥအဘူးအလဲနဥ့လီၚ။ လဲၚဘါတႈလ႕တႈသြဥခိဥတက့ႈ။ သုကမၚနဥ့ Indulgentia နဥ့လီၚ။ မၚသု၀ဲထူဥစုညါအတႈလဲၚက်ဲနဥ့တက့ႈ။ သုကဒိးနဥ့တႈပ်ႈကြံဏသုတႈဒဲးဘး အဘူးအလဲနဥ့လီၚ။ စးထီဥလ႕မုႈနံၚအံၚ တုၚလ႕မုႈနံၚအံၚအကတီႈ လဲၚဆူတႈဘါသရိဏတက့ႈ။ သုကဒိးနဥ့ Indulgentia နဥ့လီၚ။ တႈသ့ဥတဖဥအံၚ ပထံဥဘဥ၀ဲ ပႈပါပဏလီၚ၀ဲလ႕ တႈအိဥဖွိဥကရ႕အပူၚ တုၚမုႈတနံၚအံၚ နဥ့လီၚ။ မ့ႈလုလဏလ႕ပ်႕ၚ လ႕တႈအိဥဖွိဥကရ႕အပူၚ မ့ႈစ့ႈကီး၀ဲ တုၚမုႈတနံၚအံၚနဥ့လီၚ။

တႈဂ့ႈသ့ဥတဖဥအံၚ မ့ႈတႈဂ့ႈလ႕ တႈအိဥဖွိဥကရ႕ အိဥထီဥ၀ဲဒီးတႈလီၚမုႈလီၚဖးအဂ့ႈ သ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ။ လ႕ခံကတ႕ႈ ပမ့ႈပဏဖွိဥတႈဂ့ႈသ့ဥတဖဥဒီး တႈဂ့ႈမ့ႈ၀ဲ Sola Scripturaယ အခီပညီ ထဲဒဥလံဏစီဆွံတမံၚဧိၚ The Bible is the Only and The Highest Authority. ထဲဒဥလံဏစီဆွံ မ့ႈဒဥတႈလ႕ အအိဥဒီးတႈစိတႈကမီၚ အဒိဥအထီကတ႕ႈ အဂ့ႈနဥ့လီၚ။ မ့ႈတႈဂ့ႈဖးဒိဥလ႕ တႈလီၚမုႈလီၚဖးလိဏသးအဂီႈ နဥ့လီၚ။ ခံထံဥတထံဥမ့ႈ၀ဲ Sola Fideယ Faith Alone, ထဲဒဥလ႕တႈစူဥတႈနဏ တခါဧိၚအပူၚ ပနဥ့ဘဥ၀ဲ တႈအုဥက့ၚခီဥက့ၚယတႈစူဥတႈနဏလ႕ခရံဏကစႈအပူၚ နဥ့လီၚ။ တႈဂ့ႈသ႕ထံဥတထံဥမ့ႈ၀ဲ Sola Gratiaယ အခီပညီ ထဲဒဥ လ႕တႈဆိဥဂ့ၚတမံၚဧိၚယ ပဘဥတႈအုဥက့ၚခီဥက့ၚပွၚ ထဲဒဥလ႕ဎြၚအတႈဆိဥဂ့ၚတမံၚဧိၚ အဃိနဥ့လီၚ။ Solus Christus, ထဲဒဥခရံဏကစႈယ ထဲဒဥခရံဏကစႈတဂၚဧိၚမ့ႈ၀ဲ ပတႈအုဥက့ၚခီဥက့ၚကစႈ မ့ႈ၀ဲပစီၚပၚ နဥ့လီၚ။ Soli Deo Gloria, To the Glory Of God Alone. အခီပညီ ပအိဥမူဒဥ၀ဲထဲလ႕ ဎြၚအတႈလၚတႈကပီၚအဂီႈ နဥ့လီၚ။ တႈဂ့ႈမိႈပွႈဎဲႈထံဥအံၚ မ့ႈတႈဂ့ႈသ့ဥတဖဥလ႕ အဒုးအိဥထီဥတႈလီၚမုႈလီၚဖးဒီး ပဒီပုႈ၀ဲႈ ကရူႈအဂုႈအဂၚသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ။

တမ့ႈထဲလ႕ခရံဏကစႈတဂၚဧိၚဘဥယ တမ့ႈထဲလ႕လံဏစီဆွံတဘ့ဥဧိၚဘဥယ ပအိဥ၀ဲဒီးTradition, တႈဟဲလီၚစ႕ၚလီၚသြဲဥယ တႈအိဥဖွိဥကရ႕အ႕ႈလီၚတူဥလိဏ၀ဲ ကဎဲႈတႈလ႕ ဖံဖု သူဥက့သးပွႈသ့ဥတဖဥ ပဏလီၚတဲႈတ့၀ဲ သ့ဥတဖဥစ့ႈကီး နဥ့လီၚ။ တမ့ႈထဲလံဏစီဆွံဘဥဒီး မ့ႈ၀ဲဃုဏဒီးတႈလ႕အဟဲလီၚစ႕ၚလီၚသြဲဥ၀ဲ သ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ။ ခံထံဥတထံဥယထဲလ႕တႈစူဥတႈနဏတမံၚဧိၚအပူၚ တႈအိဥဖွိဥကရ႕ လဲၚတႈလီဧါ’’

ဖဲအံၚပသ့သ့ဥနီႈထီဥ၀ဲ Msgr. Moris အတႈကတိၚတထံဥ လ႕အစံး၀ဲ နဏတႈတက့ႈ ဒီးလ႕နကစႈတခီ စံဥနဲတက့ႈ။ နဏတႈဒီးအိဥနဲလ႕နလီႈဒ္နဥ့တဂ့ၚ။ ပမ့ႈဆ႕ခီဖ်ိကစ႕ႈဒီး ပကဘဥစံဏ၀ဲစ့ႈကီးနဥ့လီၚ။ ထဲလ႕ပစူဥနဥတႈတမံၚဧိၚဒီး တႈမၚတကဲထီဥ၀ဲဘဥနဥ့လီၚ။ အုဥပသးလ႕ တႈစူဥတႈနဏအဂီႈနဥ့တက့ႈ။ တႈစူဥတႈနဏ ဒီးတႈဖံးတႈမၚတႈ မ့ႈတႈလ႕အလဲၚဃုဏတႈ ခံမံခံမေိနဥ့လီၚ။ တႈဂ့ႈသ့ဥတဖဥအံၚ တမ့ႈလ႕တႈလီၚမုႈလီၚဖးအဂီႈဘဥဒီး မ့ႈဒဥလ႕ပတႈသ့ဥညါနဥပ႕ႈတႈအဂီႈနဥ့လီၚ။

TO VIEW VIDEO, PLEASE CLICK THE POST BELOW