တႈဂ့ႈဎဲႈထံဥလ႕အအိဥဖ်ါ၀ဲလ႕ ပႈပါ Francis အအိဥ ဖဲအလဲၚ၀ဲဆူ ကီႈမိႈပွႈ Africa အကတီႈ

တႈဂ့ႈဎဲႈထံဥလ႕အအိဥဖ်ါ၀ဲလ႕ ပႈပါ Francis အအိဥ ဖဲအလဲၚ၀ဲဆူ ကီႈမိႈပွႈ Africa အကတီႈ

ဖဲအဘဥတႈဃုထ႕ထီဥအီၚ ဒ္ပႈပါတဂၚအသိးဖဲ ၂၀၁၃ အနံဥ၀ံၚအလီႈခံ အတႈလဲၚတႈက့ၚအံၚ မ့ႈ၀ဲဆူကီႈမိႈပွႈ Africa အအိဥ ၄ ဘ်ီတဘ်ီနဥ့လီၚ’ မ့မ့ႈပႈပါ Benedict တခီ ဖဲအတႈပ႕တႈၿပး ၈ နံဥအကတီႈ လဲၚတုၚ၀ဲဆူ ကီႈမိႈပွႈ Africa ခံဘ်ီနဥ့လီၚ’ BBC အပွၚကြဲးလံဏတႈကစီႈ ဘဥဃးဒီးတႈဘူဥတႈဘါ Editor Martin Bashir လ႕အလဲၚဃုဏတႈဒီးပႈပါ Francis ဆူကီႈ Mozambique, Madagascar ဒီး Mauritius ထံကီႈသ့ဥတဖဥအအိဥယ ပဏဖ်ါထီဥ၀ဲတႈဂ့ႈဎဲႈထံဥ ဖဲတႈလဲၚတႈက့ၚအကတီႈနဥ့လီၚ’

၁’ တႈသးအိဥမၚစ႕ၚပွၚဖွီဥဖိဎဏဖိ

အတႈလဲၚတႈက့ၚတဘ်ီအံၚ မ့ႈ၀ဲတႈခြဲးတႈဎဏတမံၚလ႕ပႈပါ Francis အဂီႈ ဒ္သိးအကမၚဆူဥထီဥကဒီး အတႈဂ့ႈမိႈပွႈလ႕အအိဥဒီးအီၚ ဒ္ပႈပါတဂၚအသိးနဥ့လီၚ’ ပႈပါ Francis သူ၀ဲတႈလဲၚတႈက့ၚအံၚ ဒ္သိးအကမၚဒိဥမၚဆူဥထီဥ အတႈသူဥအိဥသးအိဥမၚစ႕ၚ ပွၚဖွီဥဖိဎဏဖိနဥ့လီၚ’ ဘီမုႈစ႕ဖွိဥကရ႕တႈအီဥတႈအီအတႈရဲဥလီၚက်ဲၚလီၚ ( United Nations World Food Programme) ပဏဖ်ါထီဥ၀ဲလ႕ Mozambique အပွၚကမ်႕ႈဖိအမ်းကဎၚ ၈၀ သ့ဥတဖဥ တအိဥ၀ဲဒီးအကသ့မၚလ႕ႈတႈ လ႕တႈအီဥတႈအီဥအဂီႈ လ႕လ႕ပွဲၚပွဲၚဘဥနဥ့လီၚ’ စံး၀ဲလ႕ Madagascar အပွၚကမ်႕ႈဖိ အမ်းကဎၚ ၉၀ သ့ဥတဖဥသူူဘဥ၀ဲစ့ စွၚနဥ့ ၂ ဒီဥလဥ လ႕တနံၚအတီႈပူၚနဥ့လီၚ’ လ႕ကီႈ Mauritius အပူၚ ပႈပါကတိၚပဏဖ်ါထီဥက့ၚကဒီးတႈဂ့ႈလ႕ ပွၚကဘဥသ့ဥညါနဥပ႕ႈ ပွၚဖွီဥဖိဎဏဖိသ့ဥတဖဥ အတႈလိဏဘဥတႈအဂီႈနဥ့လီၚ’

၂’ အတႈဒီသူဥပဏသး ဘဥဃးဒီးတႈအခိဥအဃ႕ၚ

ဖဲ ၂၀၁၅ အနံဥ လံဏပရ႕လ႕အကြဲး၀ဲ Laudato Si အပူၚယ မ့ႈတႈလ႕အမ႕နဥ့ဆီဥခံ၀ဲ တႈကြႈထြဲကဟုကဎဏ ပဟံဥပဃီလ႕အမ့ႈဟီဥခိဥခ်႕ယ ဒီးစံး၀ဲလ႕ လံဏစီဆွံသိဥလိနဲဥလိပွၚ ဒ္သိးပကကြႈထြဲပ႕ဆွ႕ မူဖ်႕ဥဒီးအပွၚကမ်႕ဥဖိသ့ဥတဖဥအဂီႈနဥ့လီၚ’ ကီး (Island) အဒိဥကတ႕ႈလြံဥဖ်႕ဥတဖ်႕ဥ လ႕အမ့ႈ Madagascar ဘဥတူဥဘဥ၀ဲ သ့ဥပွႈအတႈဟးဂီၚယ ဒီးဖဲအပူၚကြံဏအနံဥ ၆၀ အတီႈပူၚ ထံကီႈအံၚအသ့ဥပွႈ အမ်းကဎၚ ၄၀ လီၚမဥကြံဏ၀ဲနဥ့လီၚ’

ဟီဥခိဥဒီဘ့ဥစ့အတ႕းစံး၀ဲယ” Mozambique အသ့ဥပွႈ Hectares ၈၀၀ သ့ဥတဖဥလီၚမဥကြံဏ၀ဲ (ထဲသိးလိဏအသးဒီးကီႈ Portugal) စးထီဥလ႕ ၁၉၇၀ အနံဥလံၚလံၚယ ဒီးဆ႕ကတီႈအခဲအံၚ ပွၚစိဏဆွ႕သ့ဥဆူသရူးကီႈအက်ါ မ့ႈ၀ဲထံကီႈအနီႈဂံႈ ၁၀ ဘ့ဥတဘ့ဥနဥ့လီၚ’

အတႈစံးကတိၚတႈဒီးထံကီႈအလီၚဆီ၀ဲ အခ႕ႈစးသ့ဥတဖဥမ့ႈဂ့ၚယ ဖဲလ႕အတႈထံဥလိဏအသးဒီးသူဥဘီဥသးစႈသ့ဥတဖဥမ့ႈဂ့ၚ ပဏဖ်ါထီဥ၀ဲပွၚအိဥဒီးမူဒါလ႕ တႈကြႈထြဲကဟုကဎဏမူဖ်႕ဥအံၚအဂီႈနဥ့လီၚ’

လ႕ Madagascar အပူၚပႈပါစံး၀ဲယ”တႈလီႈတႈက်ဲလ႕အလီၚအဲဥလီၚကြံအံၚ အိဥထူးအိဥတီၚ၀ဲဒီး သ့ဥထူဥ၀ဏဘိယ ဆဥဖိကီႈဖိအကလုႈကလုႈဘဥဆဥ တႈဟ့ဥသါသ့ဥတဖဥအံၚ အိဥ၀ဲဒီးသ့ဥပွႈအတႈဟးဂီၚဒိဥ၀ဲ အတႈဘဥဎိဏနဥ့လီၚ’ ဒီးမ့ႈ၀ဲခီဖ်ိမ့ႈအူအီဥတႈလ႕သ့ဥပွႈပူၚယ ပွၚကူဥလီၚဒီးထုးထီဥသ့ဥအါအါဂီႈဂီႈ လ႕အလုႈဒိဥပွၚ့ဒိဥ၀ဲသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’

၃’ ပႈပါအိဥဖ်ါ၀ဲဒ္ ပွၚမံၚဟူသဥဖ်ါတဂၚအသိး

ပွၚလ႕အကရ႕ကရိထီဥတႈမၚအသးသ့ဥတဖဥစံး၀ဲ အါနဥ့ပွၚအဂၚတကကြဲဥသ့ဥတဖဥ လဲၚအိဥဖွိဥရိဖွိဥသကိး၀ဲဖဲ Madagascar တႈလုႈမံးဆါလ႕တႈလီၚပ်ီအပူၚနဥ့လီၚ’ ဖဲပႈပါလဲၚတုၚ၀ဲဆူ ပွၚအိဥဖွိဥရိဖွိဥ၀ဲတႈလီႈအပူၚအကတီႈ ပွၚဂီႈမုႈသ့ဥတဖဥ အတႈကိးပသူထီဥလ႕တႈသူဥဖွံသးညီအပူၚ လီၚဂဏဒ္အထံဥလိဏဘဥအသးဒီး ပွၚမံၚဟူဥသဥဖ်ါ လ႕အထုးနဥ့ပွၚသးတဂၚနဥ့လီၚ’

တႈအိဥဖွိဥကရ႕ဖိအနီႈဂံႈအါထီဥ၀ဲ အါနဥ့ ၆ ကကြဲဥ ဖဲ ၂၀၁၆ ဒီး ၂၀၁၈ အဘ႕ဥစ႕ၚအဂ့ႈ မ့ႈ၀ဲဒ္ Vatican အတႈကြဲးနီႈကြဲးဃါအသိးနဥ့လီၚ’ ဒီးလ႕ကီႈမိႈပွႈ Africa ဒီဘ့ဥအပူၚ တႈအိဥဖွိဥကရ႕ဖိအနီႈဂံႈမ့ႈ၀ဲအါနဥ့ အကကြဲဥ ၁၅၀ နဥ့လီၚ’

၄’ မ႕နဥ့ဆီဥခံတႈ ဒ္သိးပွၚကတူဥလိဏပွၚသုးလီႈသုးက်ဲသ့ဥတဖဥ

လ႕ထံကီႈခိဥနဥဒီး ထံဖိကီႈဖိလ႕ Mauritius သ့ဥတဖဥအမဲဏညါ ပဏဖ်ါထီဥ၀ဲအတႈဘဥသူဥဘဥသးလ႕ အ၀ဲသ့ဥတူဥလိဏခီဥဆ႕ ပဏဒိဥပဏကဲ၀ဲ ပွၚကမ်႕ႈဖိသ့ဥတဖဥ အတႈလီၚဆီလိဏအသးသ့ဥတဖဥယ ဒီးက်ဲးစ႕ၚအိဥမူ၀ဲလ႕ တႈဘဥလိဏဖိးဒ့လိဏသးအပူၚအဂ့ႈနဥ့လီၚ’

ကတိၚဆူဥထီဥတႈ ဒ္သိးပွၚကတူဏလိဏဒီး ကဟုကဎဏပွၚသုးလီႈသုးက်ဲ လ႕အက်ဲးစ႕ၚဃုထံဥနဥ့တႈဖံးတႈမၚ ဒ္သိးအတႈအိဥမူအတႈအိဥအသး ကကိညဥလီၚက့ၚ၀ဲအဂီႈနဥ့လီၚ’ အတႈပညိဏလ႕ အတႈဃ့ကညးတႈလ႕ကီႈ Mauritiusယ အတက့ႈပွၚကမ်႕ႈဖိသ့ဥတဖဥ မ့ႈ၀ဲပွၚ Hindu ဖိသ့ဥတဖဥအပူၚယ မ့ႈ၀ဲဒ္သိးအကမ႕နဥ့ဆီဥခံ တႈဟ့ဥနီၚလီၚမုႈက်ိၚ၀ဲၚကြႈ အတႈနဥ့ဘ်ဳးနဥ့ဖွိဥသ့ဥတဖဥ ဆူပွၚသုးလီႈသုးက်ဲပွၚမၚတႈဖိသ့ဥတဖဥအအိဥ ဒ္သိးပွၚကသ့ႀတီဆ႕၀ဲ တႈတဘဥလိဏဖိးဒ့လိဏသးလ႕ တႈဘူဥတႈဘါအလီၚဆီ၀ဲသ့ဥတဖဥအက်ါ အဂီႈနဥ့လီၚ’

၅’ ပဏဖ်ါထီဥ၀ဲ အတႈသးအိဥမၚနံၚမၚအ့တႈ

ကဘီဎူၚဎူၚထီဥတနဥရံဥ၀ံၚအလီႈခံ ပႈပါ Francis ထံဥလိဏအသးဒီးပွၚကြဲးတႈကစီႈသ့ဥတဖဥ လ႕ကဘီဎူၚအပူၚယ စံးကတိၚတႈစွၚကိဏဖိ ဘဥဃးဒီးထံကီႈလ႕ ပွၚကလဲၚတုၚ၀ဲအဂ့ႈယ ဒ္အညီႏုႈ၀ဲအသိး မ့ႈ၀ဲ ၁၅ မံးနံးဃဥဃဥနဥ့လီၚ’ လဲၚတႈလ႕ကဘီဎူၚအပူၚ ထံဥလိဏအသးဒီး ပွၚကြဲးတႈကစီႈဖိသ့ဥတဖဥ တဂၚဘဥတဂၚ ဒီးဆ႕ဂ့ၚဆ႕၀ါအီၚမဲဏတခီမဲဏနဥ့လီၚ’

 Source: BBC September 11, 2019