ပွၚစီဆွံအံဥညါစံးအူလ႕ လီၚဎိလါ အဂ့ႈ (St Ignatius of Loyola)

ပွၚစီဆွံအံဥညါစံးအူလ႕ လီၚဎိလါ အဂ့ႈ (St Ignatius of Loyola)

လါဎူလံဥ ၃၁ သီ မ့ႈ၀ဲ တႈမၚလၚမၚကပီၚပွၚစီဆွံ Ignatius လ႕ Loyola အမုႈနံၚနဥ့လီၚ’ ပွၚစီဆွံအံၚ အိဥဖ်ဲဥထီဥ၀ဲဖဲ ၁၄၉၁ အနံဥ လ႕ကီႈ Spain နဥ့လီၚ’ ဖဲနဥ့အကတီႈ သ၀ီလ႕အအိဥဖ်ဲဥထီဥ၀ဲအံၚ ပွၚကိး၀ဲလ႕ Loyola, ဒီးမ့ႈ၀ဲသ၀ီဖိတဖ်႕ဥလ႕ ထံကီႈအလဏခီတႈလီႈတခါအပူၚနဥ့လီၚ’

ဖဲဖိသဥအကတီႈအမံၚမ့ႈ၀ဲလ႕ Inigio ဒီးအဒီပုႈ၀ဲႈ 13 ဂၚအက်ါ မ့ႈ၀ဲပွၚအဆံးကတ႕ႈနဥ့လီၚ’ အမိႈသံသဒဥကြံဏအီၚ ဖဲအသးအိဥ၀ဲ 7 နံဥအကတီႈအဃိယ ဘဥတႈလုႈဒိဥထီဥအီၚလ႕ Maria De Garin လ႕အမ့ႈပွၚပိဏတိႈပွၚပိဏထး အမါတဂၚနဥ့လီၚ’ Inigio အမံၚလ႕အမ့ႈ၀ဲ Loyola အံၚမ့ႈ၀ဲသ၀ီလ႕အအိဥဖ်ဲဥထီဥ၀ဲအမံၚနဥ့လီၚ’

မ့ႈလ႕အမိႈသံသဒဥကြံဏအီၚ ဖဲလ႕အနီႈဆံးအခါဘဥဆဥ မ့ႈဒ္၀ဲကရ႕ဖိ လ႕အမ့ႈပွၚဒိဥစိဒိဥကမီၚ လ႕ဒူသ၀ီတႈလီႈတႈက်ဲအပူၚအဃိ ဘဥတႈလုႈဒိဥထီဥအီၚ ဒ္တႈခြဲးတႈဎဏအိဥဒီးအီၚအသိးနဥ့လီၚ’ သးစႈ Inigio မ့ႈပွၚလ႕အအိဥဒီးတႈသူဥဆူဥသးဂဲၚလ႕ မုႈတနံၚကဘဥကဲထီဥ၀ဲခိဥနဥဖးဒိဥတဂၚနဥ့လီၚ’ တႈတဲပူၚတနီၚ ကဲထီဥ၀ဲတႈဂ့ႈခီဥထံးလ႕ အတႈသူဥဆူဥသးဂဲၚအဂီႈနဥ့လီၚ’

ဖဲအသးအိဥ၀ဲ 16 နံဥအကတီႈယ မၚတႈတစိၚတလီႈဖိ ဒ္ပွၚပ႕ၚစ့တဂၚအသိး လ႕ပွၚကဲဒိဥကဲထီတဂၚအအိဥနဥ့လီၚ’ ဖဲအသးအိဥ၀ဲ 18 နံဥအတီႈ ကဲထီဥ၀ဲပွၚသုးဖိတဂၚနဥ့လီၚ’

ဒ္အတႈသူဥဆူဥသးဂဲၚ ဒီးအတႈမုဏလဥဒိဥ၀ဲအသိး ဟံးနဥ့၀ဲအမံၚလ႕မ့ႈ Ignatius နဥ့လီၚ’ သးစႈ Ignatius အံၚအမံၚဟူသဥဖ်ါ၀ဲလ႕အမ့ႈ ပွၚဂဲၚပ်ဳႈဂဲၚဆွးဒုးလိဏသးလ႕ ပွၚခံဂၚအဘ႕ဥစ႕ၚနဥ့လီၚ’ ပွၚစံး၀ဲတဘ်ီလ႕ အမၚသံကြံဏပွၚတဂၚ မ့ႈလ႕အစံးအါကတိၚအါလိဏအသးဒီးအီၚ ဘဥဃးဒီးခရံဏကစႈအိဥ၀ဲဒီးဎြၚအတႈကဲ အဂ့ႈနဥ့လီၚ’

Ignatius ဒုးတႈတဘ်ဳးဘ်ီ လ႕တႈဒုးပ်ီအပူၚနဥ့လီၚ’ ဒုးတႈလ႕တႈဒုးပ်ီအပူၚ အဘ်ီအါ၀ဲဘဥဆဥ အိဥ၀ဲဒီးတႈသ့တႈဘဥအလီၚဆီလ႕ အတဘဥဒိဘဥထံး၀ဲဘဥနဥ့လီၚ’ မ့ႈလ႕အအိဥဒီးတႈသ့တႈဘဥအံၚအဃိ ဒိးနဥ့ဘဥ၀ဲလီႈဒိဥလၚထီ လ႕အကကဲခိဥကဲနဥအသုးဖိဒဥ၀ဲနဥ့လီၚ’

ဖဲ ၁၅၂၁ အနံဥ တႈဒုးလ႕အဘဥကြႈဆ႕ႈမဲဏ ပွၚကီႈ French တခါအပူၚ မ့ႈလ႕မ်ီႈသဥတဖ်႕ဥအဃိ အခီဥသ့ဥတဖဥဘဥဒိ၀ဲနဥ့လီၚ’ အခီဥတခီဘူးကကဥတူဥ၀ဲ မ့မ့ႈလ႕အဂၚတခီဘဥဒိ၀ဲဆူဥဆူဥကလဲဥစ့ႈကီးနဥ့လီၚ’ ကသံဥသရဥသ့ဥတဖဥ က်ဲးစ႕ၚဎါဘ်ါကြံဏတႈပူၚလီႈ လ႕ဏဂံႈလ႕ဏဘါနဥ့လီၚ’ ဖဲနဥ့အတီႈ ကသံဥဒုးသးပ့ႈနီႈကြံဏပွၚ ဖဲ Surgery အကတီႈ တအိဥဒ္၀ဲအဃိ ဘဥတူဥဘဥတႈနးနးကလဲဥနဥ့လီၚ’ ကသံဥသရဥသ့ဥတဖဥ ဂဲၚပ်ဳႈက်ဲးစ႕ၚ၀ဲသပွႈပွႈဘဥဆဥ Ignatius အတႈအိဥအသး အ႕ထီဥဒီးအ႕ထီဥ၀ဲနဥ့လီၚ’ အတႈတူဥဘဥတႈတလါပူၚကြံဏ၀ံၚအလီႈခံ ကသံဥသရဥသ့ဥတဖဥ ကတိၚပလီႈအီၚ ဒ္သိးအကကတဲႈကတီၚအသးလ႕ အတႈသံအဂီႈနဥ့လီၚ’

ဖဲ 1521 လါဎူၚ 29 သီအမုႈနံၚယ မ့ႈမုႈနံၚလ႕တႈမၚလၚကပီၚ စီၚပ့တရူးဒီးစီၚပီလူးအသိးယ Ignatius အတႈအိဥအသး ကိညဥလီၚက့ၚ၀ဲနဥ့လီၚ’

ဒ္အတႈတူဥဘဥတႈကိညဥလီၚက့ၚ၀ဲအသိး Ignatius စးထီဥဖး၀ဲကဎဲႈလံဏလ႕ အထံဥဘဥ၀ဲသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’ လံဏလ႕အမၚနဥ့၀ဲသ့ဥတဖဥ အါတက့ႈမ့ႈ၀ဲ ပွၚစီဆွံသ့ဥတဖဥအဂ့ႈအက်ိၚ ဃုဏဒီးခရံဏကစႈအဂ့ႈနဥ့လီၚ’ လံဏသ့ဥတဖဥအံၚ ကဲထီဥတႈဂ့ႈခီဥထံး ဆီဥထြဲမၚစ႕ၚအီၚ ဒ္သိးအကအဲဥထူအဲဥဎြၚအဂီႈနဥ့လီၚ’

ဖဲလ႕ခရံဏကစႈအတႈအိဥမူ အလံဏတဘ့ဥအပူၚ ထံဥသ့ဥညါဘဥ၀ဲလ႕ ပွၚကဘဥထံဥလီၚက့ၚအသးလ႕ ပွၚအိဥ၀ဲလ႕ခရံဏအမဲဥညါထီဘိအဂ့ႈယ ဒီးတႈဂ့ႈအံၚ ကဲထီဥတႈထိဥဟူးထိဥဂဲၚလ႕ Ignatius အဂီႈ လ႕တႈတုၚလီၚ၀ီလီၚ၀ဲအပူၚနဥ့လီၚ’

ဒ္အဘဥမံနီၚ၀ဲလ႕လီႈမံခိဥထီဘိအသိး တႈသူဥဆူဥသးဂဲၚအိဥထီဥလ႕အပူၚ ဒ္သိးအကမၚတႈလ႕ ခရံဏကစႈအဂီႈနဥ့လီၚ’ သးအိဥလဲၚလိဏကြံဏပွၚလ႕အတမ့ႈ ပွၚစူဏပွၚနဥဖိသ့ဥတဖဥ ဆူပွၚစူဏနဥခရံဏကစႈသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’

အတႈဆိကမိႈတနီၚဒုးမၚနဥ့အီၚ တႈသူဥဖွံသးညီဘဥဆဥယ အဂၚတနီၚဒုးအိဥထီဥတႈသးအုးလ႕အဂီႈနဥ့လီၚ’ ထံဥသ့ဥညါဘဥ၀ဲလ႕ တႈဂံႈတႈဘါလ႕အဆူဥ၀ဲခံမံၚ ဂ့ႈလိဏဘွီလိဏအသးလ႕အပူၚနဥ့လီၚ’ တႈတဂ့ၚတဘဥ မ႕နဥ့ဆီဥခံအီၚတမံၚယ မ့မ့ႈတႈလ႕အဘဥဃးဒီးဎြၚတခီ ဒုးထံဥသ့ဥညါဘဥအီၚ တႈသူဥဖွံသးညီနဥ့လီၚ’ မ့ႈလ႕အအ႕ဥလီၚတူဥလိဏဎြၚအတႈကိးအဃိ စးထီဥက့ၚအတႈအိဥမူအသီ လူၚပိဏထြဲဎြၚ လ႕တႈလူၚပိဏထြဲပွၚကညီအလီႈနဥ့လီၚ’

ဖဲ 1522 အနံဥ Ignatius ဘ်ါက့ၚ၀ဲလ႕အတႈဆူးတႈဆါ လ႕လီႈမံခိဥအပူၚဂ့ၚဂ့ၚဘဥဘဥနဥ့လီၚ’ ဖဲ 1522 လါ March 25 သီအမုႈနံၚ ႏုႈလီၚ၀ဲဆူ Benedictine Monastery သီခါသ့ဥတဖဥအိဥ၀ဲတႈလီႈနဥ့လီၚ’ ဖဲလ႕နီႈမၚရံအတႈဂီၚစိးပ်ၚတခါအမဲဥညါ ပဏလီၚ၀ဲအပွၚသုးဖိအတႈကူတႈသိးသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’ အတႈကူတႈသိးအဂုႈအဂၚသ့ဥတဖဥ ဟ့ဥလီၚ၀ဲဆူပွၚဖွီဥဖိဎဏဖိသ့ဥတဖဥအအိဥနဥ့လီၚ’

၀ံၚအလီႈခံ လဲၚ၀ဲဆူတႈဆါဟံဥတဖ်႕ဥ ဒီးမၚတႈဖဲတႈဆါဟံဥအံၚအခိဥအဃ႕ၚယ ဃ့တႈလ႕ပွၚဂၚအအိဥ လ႕အကအီဥဘဥတႈအဂီႈနဥ့လီၚ’ ဖဲအတမၚတႈ ဒီးတဃ့အီဥတႈအကတီႈ လဲၚ၀ဲဆူ လ႕ႈကအိတဖ်႕ဥအပူၚ ဒီးမၚတႈလ႕အဘဥဃးဒီးနီႈသး (ဒ္ပစံးညီႏုႈ၀ဲလ႕အဲကလံးအက်ိဏအသိး) Spiritual Exercise နဥ့လီၚ’

ဒ္နဥ့ဒီးသ့ဥညါနဥပ႕ႈအါထီဥ၀ဲ ဎြၚအဂ့ႈ ဎြၚအတႈသုးတႈက်ဲၚလ႕အဂီႈနဥ့လီၚ’ တႈဆ႕ကတီႈလ႕တႈဆါဟံဥဒီးလ႕ႈကအိဥအဘ႕ႈစ႕ၚ ဎံဏ၀ဲအလါ 10 အံၚ ဒုးအိဥထီဥ၀ဲတႈသူဥဒ့ဒီသးဒ့ဒီယ တႈသူဥကိႈသးဂီၚ သ့ဥတဖဥဘဥဆဥ သ့ဥညါ၀ဲလ႕ တႈသ့ဥတဖဥအံၚ တမ့ႈ၀ဲလ႕ဎြၚအအိဥဘဥနဥ့လီၚ’

Ignatius ကြဲးနီႈဃဥ၀ဲ အတႈဆိကမိႈ တႈခီဖ်ိထံဥဘဥတႈသ့ဥတဖဥ လ႕လံဏတဘ့ဥအပူၚနဥ့လီၚ’ အတႈကြဲးနီႈကြဲးဃါသ့ဥတဖဥအံၚ မုႈတနံၚကဲထီဥ၀ဲ တႈဆီဥထြဲမၚစ႕ၚလ႕နီႈသးအဂီႈ (Spiritual Exercise) လ႕ပွၚအကထိဒီးအကထိ လ႕အလူၚပိဏထြဲအီၚသ့ဥတဖဥအဂီႈနဥ့လီၚ’

ဖဲ 1523 အနံဥယ Ignatius လဲၚဘူဥဘါတႈဆူ ကီႈစီဆွံနဥ့လီၚ’ အတႈပညိဏမ့ႈ၀ဲဒ္သိး အကအိဥ၀ဲဖဲနဥ့ ဒီးလဲလိဏကြံဏပွၚအဂၚ ဒ္သိးအကကဲထီဥသကိး ပွၚစူဏပွၚနဥဖိသ့ဥတဖဥအဂီႈနဥ့လီၚ’ ဘဥဆဥ ကီႈစီဆွံ မ့ႈတႈလီႈလ႕ တႈမုဏတႈခုဥတအိဥ၀ဲဂ့ၚဂ့ၚဘဥဘဥအဃိ တႈအိဥဖွိဥကရ႕ခိဥနဥသ့ဥတဖဥ တႈတဘဥအသးလ႕ Ignatius ကလဲၚမၚတႈဒ္အ တႈဆိကမိႈအိဥ၀ဲအသိးဘဥနဥ့လီၚ’ Ignatius သ့ဥညါ၀ဲလ႕ အလိဏဘဥ၀ဲတႈကူဥဘဥကူဥသ့ဂ့ၚဂ့ၚဘဥဘဥ ဒ္သိးအတႈပညိဏကလ႕ထီဥပွဲၚထီဥ၀ဲအဂီႈနဥ့လီၚ’ က့ၚကဒါက့ၚ၀ဲဆူ Barcelona ဒီးမၚလိအသးဘဥဃးဒီးတႈကတိၚ လ႕ဖိသဥအါဒံအါဂၚသ့ဥတဖဥအက်ါယ ဃုဏဒီး Latin အက်ိဏ ဒီးတႈဂ့ႈအဂုႈအဂၚသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’

၀ံၚဒီးမၚလိမၚဒိးကဒီးအသးလ႕ ဖေဥစိမိသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’ လ႕နဥ့အမဲဥညါ သူ၀ဲတႈဆ႕ကတီႈလ႕ တႈစံးကတိၚတ႕ႈပီႈလိဏသး ဘဥဃးဒီးနီႈသးအတႈဂ့ႈ (Spiritual Matters) သ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’

သ့ဥညါလီၚက့ၚအသးလ႕ အလိဏဘဥ၀ဲတႈသ့ဥညါနဥပ႕ႈအါအါအဃိ က်ဲးစ႕ၚဃုထံဥနဥ့ဘဥ၀ဲ ကေိဒီးသရဥလ႕အဂ့ၚ၀ဲသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’ ဖဲအသးအိဥ၀ဲ 38 နံဥအကတီႈ မၚလိအသးလ႕ ၀့ႈ Paris နဥ့လီၚ’

ဖဲအသးအိဥ၀ဲ 44 နံဥအကတီႈ ဒိးနဥ့ဘဥ၀ဲ Masters Degree နဥ့လီၚ’

ဖဲအတႈမၚလိလ႕ ၀့ႈ Paris အကတီႈ အိဥဘဥ၀ဲဒီး Peter Faber ဒီး Francis Xavier သ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’ Ignatius ထုးစုနဲဥက်ဲပွၚသ့ဥတဖဥအံၚ ဘဥဃးဒီးနီႈသးအတႈဂ့ႈ (Spiritual Exercises) လ႕ခံကဲထီဥ၀ဲ Ignatius အပ်ဲဥအဘီဥသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’

ပွၚသ့ဥတဖဥအံၚ ကူဥထီဥဖးလီၚ၀ဲဒ္သိး အကလဲၚ၀ဲဆူကီႈစီဆွံဘဥဆဥ တႈကဲတႈခဲအိဥထီဥ၀ဲလ႕ အ၀ဲသ့ဥအဂီႈအဃိ ပဏလီၚအသးဒ္သိးအကလဲၚ၀ဲဆူ ၀့ႈရိမ့ၚ ဒ္သိးအကသ့ထံဥလိဏအသးဒီးပႈပါ ဒီးမၚတႈဒ္တႈကလုႈကလီၚ၀ဲလ႕ အ၀ဲသ့ဥအဖီခိဥအသိးနဥ့လီၚ’ ပႈပါပီလူသ႕ဂၚတဂၚ တူဏလိဏပွၚသ့ဥတဖဥအံၚ ဒီးပဏဂ႕ႈပဏက်႕ၚအ၀ဲသ့ဥ ဒ္အမ့ႈကရ႕အလီၚတံဥလီၚဆဲးတခါ လ႕တႈဘူဥတႈဘါအပူၚ ဖဲ 1540 အနံဥနဥ့လီၚ’

အကရ႕ဖိသ့ဥတဖဥပဏထီဥအီၚဒ္သိးအကမ့ႈ ခိဥနဥတဂၚ ဘဥဆဥ စံး၀ဲလ႕အတမ့ႈပွၚလ႕အႀက႕းဒီးခိဥနဥအလီႈအလၚဘဥနဥ့လီၚ’ လ႕ခံကရ႕ဖိသ့ဥတဖဥ မ႕နဥ့ဆီဥခံအီၚ ဒ္သိးအကမ့ႈခိဥနဥတဂၚအဃိ တူဏလိဏ၀ဲနဥ့လီၚ’ ပွၚသ့ဥတဖဥအံၚ ကိးလီၚအသးလ႕အမ့ႈ ခရံဏကစႈအကရ႕ဖိ (Society of Jesus) နဥ့လီၚ’

Ignatius ပဏလီၚ၀ဲတႈသိဥတႈသီ လ႕အကရ႕ဖိသ့ဥတဖဥအဂီႈ လ႕အဃံး၀ဲဒ္ ပွၚသုးဖိသ့ဥတဖဥအသိးနဥ့လီၚ’ လီၚဂဏဒ္ပွၚလူၚပိဏထြဲကရ႕အံၚတအိဥ၀ဲညီညီဘဥဆဥ ကရ႕ဖိသ့ဥတဖဥ အနီႈဂံႈအါထီဥဒီးအါထီဥ၀ဲကြႈ့ကြႈ့နဥ့လီၚ’

တခ်ဳးလ႕ Ignatius သံ၀ဲဖဲ 1556 အကတီႈ အကရ႕အံၚ သ့ဒုးအိဥထီဥ၀ဲ တႈမၚလိကေိ 35 ဖ်႕ဥယ ဒီးကရ႕ဖိသ့ဥတဖဥ မ့ႈ၀ဲ 1000 နဥ့လီၚ’

မုႈတနံၚအံၚ (Society Of Jesus)အကရ႕ ဘဥတႈသ့ဥညါအီၚဒ္ အမၚတႈလ႕ သူဥဘီဥသးစႈလ႕ ဟီဥခိဥဒီဘ့ဥသ့ဥတဖဥ အတႈကူဥဘဥကူဥသ့အဂီႈနဥ့လီၚ’ ဖေဥစိမိလ႕အအိဥဒီး Ignatius အမံၚသ့ဥတဖဥအိဥထီဥ၀ဲယ လ႕နဥ့အမဲဥညါ တႈဖံးတႈမၚအဂုႈအဂၚလ႕အကါဒိဥ၀ဲသ့ဥတဖဥ မ့ႈ၀ဲလ႕ကရ႕အံၚအတႈက်ဲးစ႕ၚတႈအပူၚနဥ့လီၚ’

Ignatius သံ၀ဲဖဲ 1556 လါဎူလံဥ 31 သီ ဖဲအသးအိဥ၀ဲ 61 နံဥအကတီႈနဥ့လီၚ’ ဘဥတႈပဏထီဥအီၚဆူပွၚလ႕အဘဥဆီဥဂ့ၚအလီႈ လ႕ပႈပါပီလူ (၅) ဂၚတဂၚ ဖဲ 1609 အနံဥ လါဎူလံဥ 27 သီယ ဒီးဘဥတႈပဏထီဥအီၚဆူ ပွၚစီဆွံအလီႈ ဖဲ 1622 လါ March 12 သီနဥ့လီၚ’ တႈမၚလၚကပီၚအီၚအမုႈနံၚ မ့ႈ၀ဲဖဲလါဎူလံဥ 31 သီနဥ့လီၚ’ မ့ႈ၀ဲပွၚစီဆံွလ႕အခိးကြႈပ႕ဆွ႕ (Society of Jesus) အကရ႕ယ မ့ႈပွၚလ႕အခိးကြႈပ႕ဆွ႕ ပွၚသုးဖိသ့ဥတဖဥယ ကေိသရဥသရဥမုဏသ့ဥတဖဥ ဒီးတႈသိလိနဲဥလိကေိသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’